Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (April 2010) > Dünya Ekonomi > Dünya Bankası’nda Wolf tarzı yönetişim
Dünya Ekonomi
Dünya Bankası’nda Wolf tarzı yönetişim
Sadık Ünay
SON za­man­lar­da ulus­la­ra­ra­sı gün­de­min de­ğiş­mez mad­de­le­rin­den bi­ri olan “Bret­ton Wo­ods ku­rum­sal yö­ne­ti­şim ya­pı­lan­ma­sın­da re­form” ko­nu­su­nun, Ni­san ayı baş­la­rın­da Dün­ya Ban­ka­sı’nın kü­re­sel mis­yo­nu­nun ma­sa­ya ya­tı­rı­la­ca­ğı yıl­lık top­lan­tı­da da ağır­lık­lı ola­rak ele alın­ma­sı bek­len­mek­tey­di. An­cak Baş­kan Pa­ul Wol­fo­witz im­za­lı şah­si bir skan­da­lın tam da o gün­ler­de ka­mu­oyu­na yan­sı­ma­sı, top­lan­tı­yı göl­ge­de bı­ra­kıp tüm dik­kat­le­ri bel­ki de dü­şü­nü­len­den da­ha kök­lü bir ku­rum­sal re­form ih­ti­ya­cı­nın var­lı­ğı­na çek­ti. Bu ola­yın, ku­ru­lu­şun­dan bu ya­na 63 yıl­lık bir sü­re ge­çen Dün­ya Ban­ka­sı’nın, per­for­man­sıy­la Was­hing­ton yö­ne­ti­mi dı­şın­da pek kim­se­yi mem­nun ede­me­di­ği ve ar­tık dev­re dı­şı bı­ra­kıl­ma­sı ge­rek­ti­ği fik­ri­nin yük­sek ses­le sa­vu­nul­du­ğu bir dö­ne­me rast­la­ma­sı da önem­liy­di. Kal­kın­ma pro­je­le­ri ek­sen­li kre­di fi­nans­ma­nı ile uğ­ra­şan Ban­ka’nın, kü­re­sel­le­şen eko­no­mik ya­pı için­de ve­rim­siz bir “ka­mu ban­ka­sı” ima­jı­nı yan­sıt­tı­ğı ya da Ame­ri­kan dış po­li­ti­ka­sı­nın fi­nan­sal un­su­ru ola­rak öte­den be­ri oto­ri­ter re­jim­le­ri des­tek­le­di­ği fark­lı çev­re­ler­ce dil­len­di­ri­len baş­lı­ca eleş­ti­ri­ler ara­sın­da. Bu bağ­lam­da, ye­ni-mu­ha­fa­za­kâr dış po­li­ti­ka stra­te­ji­si­nin mi­mar­la­rın­dan ve Af­ga­nis­tan ile Irak’ın iş­gal ka­rar­la­rı­nın baş ak­tör­le­rin­den Pa­ul Wol­fo­witz’in Dün­ya Ban­ka­sı’na baş­kan ola­rak atan­ma­sı, Bush yö­ne­ti­mi­nin açık­tan bir po­li­ti­ze et­me ma­nev­ra­sı ola­rak uzun sü­re tar­tı­şıl­mış­tı. Üs­te­lik bu ata­ma, 1990’la­rın or­ta­la­rın­dan iti­ba­ren ku­rum­sal imaj dü­zelt­me ça­ba­la­rı doğ­rul­tu­sun­da fa­kir­li­ğin azal­tıl­ma­sı, si­vil top­lum­la di­ya­log, şef­faf yö­ne­ti­şim ve yol­suz­luk­la mü­ca­de­le gi­bi alan­la­ra yo­ğun­la­şan Dün­ya Ban­ka­sı’nda Wol­fen­sohn dö­ne­mi­nin ka­za­nım­la­rı­nı yi­tir­me en­di­şe­si do­ğur­muş­tu.
Bu en­di­şe­le­rin ne ka­dar ye­rin­de ol­du­ğu, Wol­fo­witz dö­ne­min­de ya­şa­nan (Sin­ga­pur top­lan­tı­la­rı­na ba­zı si­vil top­lum tem­sil­ci­le­ri­nin alın­ma­ma­sı gi­bi) ba­zı olay­lar­la ted­ri­cen onay­lan­dı. De­mok­ra­tik de­ğer­le­rin dün­ya­ya as­ke­rî ope­ras­yon­lar­la ya­yıl­ma­sı gi­bi pa­ra­dok­sal ve pa­to­lo­jik bir yak­la­şı­mı be­nim­se­yen bir dış po­li­ti­ka ya­pım­cı­sı­nın sos­yo-eko­no­mik ge­liş­me­ye odak­lı bir ku­ru­mun ba­şı­na ge­çi­ril­me­si, ku­rum/li­der uyuş­maz­lı­ğı­na da­ve­ti­ye çı­kar­mak­tı as­lın­da. Wol­fo­witz, Dün­ya Ban­ka­sı’nda ki­şi­sel ye­ni-mu­ha­fa­za­kâr dün­ya al­gı­la­ma­sı­na pa­ra­lel ola­rak mev­cut yak­la­şı­mın yol­suz­luk­la mü­ca­de­le kıs­mı­nı sa­hip­len­di. Ona gö­re, li­be­ral de­mok­ra­si­yi he­def­le­yen “re­jim de­ği­şi­mi” stra­te­ji­si bün­ye­sin­de özel­lik­le ge­liş­mek­te olan ül­ke­le­rin ka­mu sek­tör­le­ri­ne mü­da­ha­le edi­le­rek rüş­vet, yol­suz­luk, su­is­ti­mal ve özel mu­ame­le or­ta­dan kal­dı­rı­la­bi­lir, böy­le­ce sos­yal ve eko­no­mik kal­kın­ma­nın da önü açı­la­bi­lir­di.
An­cak ta­li­hin cil­ve­si­ne ba­kın ki, Bush yö­ne­ti­mi­nin prens­le­rin­den ve kü­re­sel sis­te­min hem si­ya­si/je­os­tra­te­jik hem de eko­no­mik yö­ne­ti­şim mi­ma­ri­si­ni yön­len­dir­me­ye aday şah­si­yet­ler­den Wol­fo­witz, dün­ya ça­pın­da mü­ca­de­le et­me­ye so­yun­du­ğu yol­suz­luk ve su­is­ti­ma­le kar­şın şah­si za­fi­yet­le­ri­nin kur­ba­nı ol­du. Ge­liş­mek­te olan ül­ke li­der­le­ri­nin sık­ça suç­lan­dı­ğı adam ka­yır­ma, gö­re­vi kö­tü­ye kul­lan­ma gi­bi uy­gu­la­ma­la­rı arat­ma­ya­cak bir şe­kil­de, Wol­fo­witz’in Ban­ka’ya baş­kan ol­du­ğu dö­nem­de ay­nı ku­rum­da ça­lı­şan kız ar­ka­da­şı­nın çı­kar ça­tış­ma­sı ge­rek­çe­siy­le ABD Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı’nda baş­ka bir gö­re­ve ter­fi ola­rak atan­ma­sı ve ma­aşı­na ola­ğa­nüs­tü oran­lar­da zam ya­pıl­ma­sı için şah­si nü­fu­zu­nu kul­lan­dı­ğı or­ta­ya çık­tı. İMF ile bir­lik­te kü­re­sel eko­no­mik yö­ne­ti­şim ala­nın­da­ki ro­lü za­ten cid­di bi­çim­de sor­gu­lan­mak­ta olan ve ima­jı­nı dü­zelt­mek için se­fer­ber olan Dün­ya Ban­ka­sı’nın hem de en te­pe nok­ta­sın­da böy­le­si­ne bi­rey­sel bir skan­dal ya­şan­ma­sı Was­hing­ton eli­ti için is­te­ne­bi­le­cek en son şey­di her­hal­de. Bu skan­dal sa­de­ce Pa­ul Wol­fo­witz ve son dö­nem­de öne çı­kan ben­zer şah­si­yet­le­rin “cid­di dev­let ada­mı” gö­rün­tü­sü al­tın­da bir ta­raf­tan dün­ya­ya sis­tem öner­me­le­ri ya­par­ken di­ğer ta­raf­tan ne de­re­ce ba­sit oyun­la­ra te­ves­sül ede­bi­le­cek­le­ri­ni gös­ter­mek­le kal­mı­yor; ay­nı za­man­da özel­de Dün­ya Ban­ka­sı ge­nel­de ise Was­hing­ton mer­kez­li Bret­ton Wo­ods ku­ru­luş­la­rı­nın inan­dı­rı­cı­lı­ğı­na, gü­ve­ni­lir­li­ği­ne ve kre­di­bi­li­te­si­ne ağır bir dar­be vur­muş olu­yor. Ör­ne­ğin, ku­rum­sal iti­bar ve pres­ti­ji bu skan­dal­la yer­le bir olan Dün­ya Ban­ka­sı’nın ya­kın/or­ta va­de­de bir ge­liş­mek­te olan ül­ke hü­kü­me­ti­ne “iyi yö­ne­ti­şim” ko­nu­sun­da na­si­hat ver­me­den ön­ce tek­rar tek­rar dü­şün­me­si ge­re­ke­cek.
Bu bağ­lam­da, olay dün­ya ka­mu­oyu­na yan­sı­dık­tan he­men son­ra his­se­dar ül­ke­le­ri kap­sa­yan Yö­ne­tim Ku­ru­lu’nun acil ön­lem­ler al­mak için top­la­nıp stra­te­ji be­lir­le­me­ye ça­lış­ma­sı­na da şa­şır­ma­mak ge­re­ki­yor. ABD yö­ne­ti­mi­nin dış po­li­ti­ka ala­nın­da sür­dür­dü­ğü tek ta­raf­lı ka­rar al­ma si­ya­se­ti bu ku­rum-içi kri­zin aşıl­ma­sın­da ge­çer­li ol­ma­ya­bi­lir; zi­ra ge­rek Av­ru­pa ül­ke­le­ri­nin ge­rek­se Ye­ni Ze­lan­da gi­bi ül­ke­le­rin tem­sil­ci­le­ri­nin ge­liş­me­ler­le il­gi­li ilk tep­ki­le­ri ol­duk­ça sert­ti ve Wol­fo­witz’in der­hal is­ti­fa et­me­si ge­rek­ti­ği yö­nün­dey­di.
Ban­ka yö­net­me­lik­le­ri­ne gö­re baş­ka­nın gö­rev­den alın­ma­sı his­se­dar­la­rın salt ço­ğun­lu­ğu ta­ra­fın­dan alı­na­bi­le­cek bir ka­rar. An­cak muh­te­mel bir oy­la­ma­nın so­nu­cu ne olur­sa ol­sun, Ban­ka ça­lı­şan­la­rı­nı tem­sil eden sen­di­ka­dan tu­tun da, Ox­fam gi­bi ulus­la­ra­ra­sı yar­dım ku­ru­luş­la­rı­na va­ra­na dek pek çok fark­lı çev­re ta­ra­fın­dan is­ti­fa­sı is­te­nen ve ken­di per­so­ne­li ta­ra­fın­dan yu­ha­la­nan ilk baş­kan olan Wol­fo­witz’in ki­şi­sel kre­di­si­nin tü­ken­mek­te ol­du­ğu aşi­kâr. Böy­le gi­der­se gö­rev­den alı­nan Sa­vun­ma Ba­ka­nı Do­nald Rums­feld’den son­ra ye­ni-mu­ha­fa­za­kâr A-ta­kı­mı­nın ikin­ci fi­re­si, Dün­ya Ban­ka­sı’nda­ki po­zis­yo­nu­nu muh­te­me­len ya­kın za­man­da kay­be­de­cek olan ve kı­sa va­de­de ben­zer pro­fil­de bir gö­rev al­ma­sı da hay­li zor­la­şan Pa­ul Wol­fo­witz ola­cak gi­bi gö­rü­nü­yor. Bun­dan son­ra­ki sü­re­cin ge­li­şi­mi, ABD ile Av­ru­pa ve di­ğer önem­li eko­no­mik ak­tör­ler ara­sın­da­ki güç den­ge­le­ri ve Be­yaz Sa­ray yö­ne­ti­mi­nin Dün­ya Ban­ka­sı’nda şim­di­ye ka­dar ye­ni-mu­ha­fa­za­kâr bir çe­kir­dek kad­ro oluş­tu­ran Wol­fo­witz’in ar­ka­sın­da da­ha ne ka­dar du­ra­bi­le­ce­ği he­sa­bıy­la bağ­lan­tı­lı ola­cak.
Bu kri­zin da­ha ge­niş kap­sam­lı yan­sı­ma­la­rı ise Ban­ka baş­ka­nı­nın (İMF’de­ki Av­ru­pa­lı kri­te­ri­ne kar­şı­lık) ABD yö­ne­ti­mi ta­ra­fın­dan ta­ma­men si­ya­si mü­la­ha­za­lar­la atan­ma­sı­nın sor­gu­lan­ma­sı sü­re­ci­ni baş­la­ta­bi­lir. Wol­fo­witz’in is­ti­fa­sı yö­nün­de olu­şan ka­mu­oyu­nun, ko­lay­lık­la Ban­ka baş­ka­nı­nın da tıp­kı Bir­leş­miş Mil­let­ler or­gan­la­rın­da ol­du­ğu gi­bi li­ya­kat esa­sı­na gö­re se­çil­me­si fik­ri et­ra­fın­da­ki re­form öne­ri­le­ri ile bü­tün­leş­me­si müm­kün. Önü­müz­de­ki dö­nem­de bir ta­raf­tan İMF ile bir­lik­te “Was­hing­ton İkiz­le­ri”ni oluş­tu­ran Dün­ya Ban­ka­sı’nın kay­bet­ti­ği iti­ba­rın tek­rar ka­za­nıl­ma­ya ça­lı­şıl­ma­sı, di­ğer ta­raf­tan­sa kü­re­sel eko­no­mi po­li­ti­ğin ye­ni di­na­mik­le­ri doğ­rul­tu­sun­da ku­rum­sal ye­ni­den ya­pı­lan­ma mü­ca­de­le­le­ri­nin sür­me­si kuv­vet­le muh­te­mel gö­rü­nü­yor.

Paylaş Tavsiye Et