Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (May 2006) > Dünya Ekonomi > Avrupa’da yeni-korumacılık dalgası
Dünya Ekonomi
Avrupa’da yeni-korumacılık dalgası
Sadık Ünay
AB’NİN sos­yo-eko­no­mik en­teg­ras­yon sü­re­ci­ni ta­kip eden göz­lem­ci­le­ri ve Bir­li­ğin ka­rar alı­cı­la­rı­nı son dö­nem­ler­de en çok en­di­şe­len­di­ren ko­nu­la­rın ba­şın­da, Fran­sa, İs­pan­ya, Be­ne­lüks (Bel­çi­ka, Hol­lan­da, Lük­sem­burg) ül­ke­le­ri ve İtal­ya baş­ta ol­mak üze­re tüm Av­ru­pa’ya ya­yıl­ma­ya baş­la­yan ye­ni-ko­ru­ma­cı­lık dal­ga­sı­nın po­tan­si­yel yı­kı­cı et­ki­le­ri ge­li­yor. Bu bağ­lam­da Fran­sız li­der Jac­qu­es Chi­rac’ın, Mart ayı so­nun­da Brük­sel’de ya­pı­lan AB Eko­no­mik Kon­se­yi top­lan­tı­sı­nı, Av­ru­pa İş­ve­ren­ler Fe­de­ras­yo­nu Bir­li­ği’nin Fran­sız baş­ka­nı­nın AB si­ya­sî li­der­le­ri­ne “ulus­la­ra­ra­sı iş li­sa­nı” olan İn­gi­liz­ce ile hi­tap et­me­si­ni ge­rek­çe gös­te­re­rek terk et­me­si ol­duk­ça ma­ni­dar­dı. Bu ha­re­ket, Fran­sız­la­rın her za­man gu­rur­la di­le ge­tir­dik­le­ri “dil mil­li­yet­çi­li­ği”nin ya­nın­da, kö­kü da­ha de­rin­le­re uza­nan ve esas iti­ba­rıy­la mer­ke­zî Av­ru­pa’nın ya­pı­sal, sos­yal ve eko­no­mik so­run­la­rı­nın do­ğur­du­ğu kriz di­na­mik­le­rin­den bes­le­nen eko­no­mik mil­li­yet­çi­lik ve ye­ni-ko­ru­ma­cı­lık dal­ga­sı­nın da iz­le­ri­ni ta­şı­yan sem­bo­lik bir tep­ki ola­rak al­gı­lan­dı.  
AB içi eko­no­mik en­teg­ras­yon sü­re­ci­nin de­rin­leş­ti­ri­lip ye­ni coğ­ra­fî alan­la­rı kap­sa­ya­cak şe­kil­de yay­gın­laş­tı­rı­la­rak, eko­no­mik kü­re­sel­leş­me sü­re­cin­de Av­ru­pa’nın ba­şat bir ak­tör ola­rak re­ka­bet gü­cü­nü art­tı­rı­cı bi­çim­de kur­gu­lan­ma­sı, 1990’la­rın or­ta­la­rın­dan bu ya­na sü­rek­li di­le ge­ti­ri­len ana stra­te­jik he­def­ler­den bi­ri. An­cak ya­kın dö­nem­de Fran­sa gi­bi ba­zı ki­lit ül­ke­le­rin, baş­ta iş­gü­cü pi­ya­sa­sı ol­mak üze­re eko­no­mik ha­ya­tın pek çok ala­nın­da kü­re­sel pi­ya­sa di­sip­li­ni­ni yan­sı­tan ya­sal-ku­rum­sal ya­pı­la­ra doğ­ru re­form yap­ma nok­ta­sın­da ya­şa­dık­la­rı sı­kın­tı­lar­la bir­lik­te, sos­yo-po­li­tik di­ren­cin ke­mik­leş­me­si­nin si­ya­sî li­der­le­ri ye­ni-ko­ru­ma­cı bir plat­for­ma doğ­ru sü­rük­le­di­ği de bir ger­çek. Bu an­lam­da, Av­ru­pa ta­ri­hi­nin pek çok dö­ne­min­de ol­du­ğu gi­bi, var­lı­ğı­nı ABD ve Ja­pon­ya baş­ta ol­mak üze­re kü­re­sel eko­no­mi­nin bas­kın güç­le­ri ile ulus­la­ra­ra­sı plat­form­da da­ha et­kin re­ka­bet et­mek gi­bi pro­ak­tif bir pro­je­ye borç­lu olan or­tak pa­zar, si­ya­sî meş­ru­iyet­le­ri­ni teh­dit al­tın­da his­se­den yö­ne­tim­le­rin elin­de For­tress Eu­ro­pe (Av­ru­pa Ka­le­si) al­gı­la­ma­sı­nı güç­len­di­ren de­fan­sif bir ara­ca dö­nü­şe­bi­li­yor. Öy­le ki, en­teg­re bir böl­ge­sel pi­ya­sa oluş­tur­duk­tan son­ra si­ya­sî bir­li­ğe doğ­ru yü­rü­me­yi he­def­le­yen Bü­yük Av­ru­pa Pro­je­si, ana­ya­sa re­fe­ran­dum­la­rı­nın Fran­sa ve Hol­lan­da’da­ki he­zi­me­tiy­le si­ya­sî an­lam­da sek­te­ye uğ­ra­dık­tan son­ra, sos­yal ve eko­no­mik an­lam­da da cid­di bir sor­gu­la­ma dö­ne­min­den geç­mek­te.
Ge­rek AB Ko­mis­yo­nu, ge­rek ser­best pi­ya­sa vur­gu­su­nun art­tı­rıl­dı­ğı li­be­ral bir böl­ge­sel mo­del için bas­tı­ran si­ya­sî li­der­ler, ge­rek­se Av­ru­pa­lı iş ca­mia­sı ta­ra­fın­dan son za­man­lar­da sü­rek­li tek­rar­la­nan me­saj; doğ­ru­dan ya­ban­cı ser­ma­ye ya­tı­rım­la­rı­na kar­şı bel­li hü­kü­met­ler ta­ra­fın­dan ta­vır alın­ma­sı­nın eko­no­mik en­teg­ras­yo­nu bal­ta­la­dı­ğı yö­nün­de. Av­ru­pa içi bü­yük çap­lı şir­ket ev­li­lik­le­ri ve sa­tın al­ma­la­rın ne­ta­me­li bir geç­mi­şi ol­du­ğu bi­li­ni­yor. Ör­ne­ğin Al­man ile­ti­şim de­vi Man­nes­mann’ın İn­gi­liz Vo­da­fo­ne ta­ra­fın­dan sa­tın alın­ma­sı­nı ulu­sal stra­te­jik çı­kar en­di­şe­le­riy­le ön­le­me­ye zor­la­nan Schrö­der hü­kü­me­ti­nin tav­rı ya da dev süt ürün­le­ri üre­ti­ci­le­ri Par­ma­lat ve Da­no­ne’yi if­las­tan kur­tar­mak için İtal­yan ve Fran­sız hü­kü­met­le­ri­nin na­sıl se­fer­ber ol­duk­la­rı hâ­lâ ha­fı­za­lar­da. An­cak Av­ru­pa’da sos­yal dev­let mo­de­li­nin ge­çer­li­li­ği­ni bir öl­çü­de ko­ru­du­ğu ve sos­yo-eko­no­mik kay­gı­lar­la “ulu­sal şam­pi­yon­lar”ı ko­ru­ma gü­dü­le­ri­nin to­le­re edil­di­ği 1990’lı yıl­lar ile sos­yal de­mok­rat ha­re­ket­le­rin da­hi kü­re­sel­leş­me bağ­la­mın­da pi­ya­sa pa­ra­met­re­le­ri­ni ka­bul­len­dik­le­ri 2000’li yıl­la­rın ulus­la­ra­ra­sı kon­jonk­tü­rü ara­sın­da de­rin fark­lı­lık­lar bu­lu­nu­yor. Ör­ne­ğin, geç­ti­ği­miz gün­ler­de Fran­sız hü­kü­me­ti­nin, İtal­yan­la­rın ulu­sal ener­ji pi­ya­sa­sı­na gi­ri­şi­ni blo­ke et­mek için Gaz de Fran­ce ve Su­ez ad­lı ener­ji şir­ket­le­ri­ni bir­leş­me­ye zor­la­ma­sı ya da Lük­sem­burg hü­kü­me­ti­nin ün­lü çe­lik üre­ti­ci­si Ar­ce­lor’un Hint ser­ma­ye­li Mit­tal ta­ra­fın­dan sa­tın alın­ma­sı­na en­gel ol­mak için dev­re­ye gir­me­si gi­bi gi­ri­şim­ler, AB re­ka­bet ya­sa­la­rı­nın ye­ni-ko­ru­ma­cı­lık gü­dü­le­riy­le zor­lan­ma­sı se­be­bi ile çok da­ha yo­ğun tep­ki­ler uyan­dı­rı­yor.
Bu bağ­lam­da, Bla­ir’in ba­şı­nı çek­ti­ği ve Mer­kel yö­ne­ti­min­de­ki Al­man­ya’nın da des­tek­le­di­ği “Liz­bon Ajan­da­sı”nın, AB içi ko­ru­ma­cı ted­bir­ler ve eko­no­mik po­tan­si­ye­li kı­sıt­la­yan mü­da­ha­le­le­rin as­ga­ri­ye in­dir­gen­me­si ile büt­çe açık­la­rı, yük­sek iş­siz­lik, eko­no­mik du­ra­ğan­lık ve ar­tan sos­yal gü­ven­lik açık­la­rı gi­bi so­run­la­rın 2010 yı­lı­na ka­dar çö­zül­me­si­ni ön­gö­ren viz­yo­nu­nun da git­tik­çe ger­çek­leş­ti­ril­me­si güç bir hal al­dı­ğı gö­rü­lü­yor. Ye­ni eko­no­mi­nin bu bağ­lam­da üret­ken­lik, ye­ni­lik­çi­lik, gi­ri­şim­ci­lik ve araş­tır­ma-ge­liş­tir­me yo­ğun­lu­ğu gi­bi kri­tik alan­la­rın­da atı­lım sı­kın­tı­sı ya­şa­yan Av­ru­pa’nın, ge­rek ABD’ye, ge­rek­se hız­la yük­se­len Çin ve Hin­dis­tan’a kar­şı uzun dö­nem­de var­lı­ğı­nı sür­dü­re­bil­me­si, pek çok uz­ma­na gö­re cid­di ya­pı­sal re­form­la­rın ger­çek­leş­ti­ril­me­si­ne bağ­lı. İş­te İn­gil­te­re Ma­li­ye Ba­ka­nı Gor­don Brown’ın AB ma­li­ye ba­kan­la­rı­na sun­du­ğu ra­por da, W tam bu nok­ta­la­ra vur­gu ya­pa­rak, AB pi­ya­sa­la­rı­nın tam re­ka­be­te açıl­ma­sı­nın 25 üye­li bir­li­ğin ge­le­ce­ği için ha­ya­tî önem ta­şı­dı­ğı­nı or­ta­ya koy­mak­tay­dı. Ken­di­ni ye­ni­le­miş “li­be­ral bir sos­yal de­mok­rat” ola­rak Brown’ın gün­de­me ge­tir­di­ği öne­ri­ler, Av­ru­pa or­tak pa­za­rı­nın stra­te­jik kay­gı­lar­la dı­şa­rı­da bı­ra­kı­lan ener­ji ve ile­ti­şim gi­bi sek­tör­le­ri de içi­ne ala­cak şe­kil­de ta­mam­lan­ma­sı, re­ka­bet ko­şul­la­rı­nın iyi­leş­ti­ri­lip pi­ya­sa­la­rın li­be­ral­leş­ti­ril­me­si ve dış dün­ya ile eko­no­mik iliş­ki­le­rin da­ha açık bir plat­for­ma ta­şın­ma­sı yö­nün­de ol­du.    
Ge­nel an­lam­da ba­kıl­dı­ğın­da, 1980’ler­den gü­nü­mü­ze uza­nan, Av­ru­pa’nın eko­no­mik ve si­ya­sî an­lam­da bir böl­ge­sel mo­del ol­ma­sı nok­ta­sın­da­ki tar­tış­ma­la­rın ha­len du­rul­ma­dı­ğı söy­le­ne­bi­lir. Yir­mi yıl ka­dar ön­ce ser­best pi­ya­sa ek­sen­li ne­o-li­be­ral mo­del, stra­te­jik sek­tör­le­rin ko­run­ma­sı­na da­ya­lı ne­o-mer­kan­ti­list mo­del ve sos­yo-eko­no­mik den­ge­le­rin ko­run­ma­sı­nı baz alan ne­o-kor­po­ra­tist mo­del ara­sın­da baş­la­yan çe­kiş­me, kon­jonk­tü­rel ge­liş­me­le­rin de et­ki­siy­le ha­len de­vam edi­yor. Bu bağ­lam­da“Liz­bon Ajan­da­sı” sim­ge­li ne­o-li­be­ral Av­ru­pa viz­yo­nu, sa­na­yi lo­bi­le­ri­nin ba­şı­nı çek­ti­ği ne­o-mer­kan­ti­list viz­yon ve sen­di­ka­lar ile pi­ya­sa re­for­mu­nu gö­ze ala­ma­yan si­ya­sî­le­rin des­tek­le­di­ği ne­o-kor­po­ra­tist viz­yon sü­rek­li bir ça­tış­ma ha­lin­de. AB’nin şu an için­den geç­mek­te ol­du­ğu çal­kan­tı­lı dö­nem, esas iti­ba­rı ile Bir­li­ğin kü­re­sel bir ak­tör ol­ma yo­lun­da ken­di­si­ni bu mo­del­le­rin han­gi­si çer­çe­ve­sin­de ta­nım­la­ya­ca­ğı­na da­ir stra­te­jik sı­kın­tı­la­rı bün­ye­sin­de ba­rın­dı­rı­yor. Bir­li­ğin 2000 yı­lın­da Liz­bon’da ka­bul edi­len; iş­gü­cü, ürün ve ser­ma­ye pi­ya­sa­la­rı­nın kök­lü bi­çim­de re­for­me edi­le­rek kü­re­sel­leş­me ta­ra­fın­dan su­nu­lan fır­sat­la­rın de­ğer­len­di­ril­me­si­ni ön­gö­ren ajan­da­yı uy­gu­la­ma­ya ge­çir­me­de­ki ba­şa­rı­sız­lı­ğı da, ‘Av­ru­pa­lı’ kim­li­ği­nin sor­gu­lan­dı­ğı bir dö­nem­de ya­pı­la­cak kök­lü sos­yo-eko­no­mik re­form­la­rın si­ya­sî is­tik­rar ve top­lum­sal ba­rı­şı teh­dit ede­bi­le­ce­ği en­di­şe­si­ne odak­la­nı­yor. So­nuç ola­rak, ABD’de­ki Cum­hu­ri­yet­çi yö­ne­ti­min ko­ru­ma­cı çı­kış­la­rı ile de bes­le­nen ye­ni-ko­ru­ma­cı­lık dal­ga­sı­nın Av­ru­pa’da en azın­dan kı­sa va­de­de de­vam et­me­si ke­sin gi­bi gö­rü­nü­yor. Bla­ir-Brown iki­li­si­nin ba­şı­nı çek­ti­ği li­be­ral­leş­me lo­bi­si, an­cak Al­man Şan­söl­ye­si Mer­kel’in tam des­te­ği­ni ga­ran­ti­le­di­ği ve Ma­yıs 2007’de­ki Fran­sız cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çim­le­rin­den ken­di viz­yon­la­rı­nı des­tek­le­ye­cek bir so­nuç or­ta­ya çık­tı­ğı tak­dir­de AB’nin çe­kim mer­ke­zi­ni bir öl­çü­de kon­trol al­tı­na ala­bi­lir. Av­ru­pa’nın in­ce ve ne­ta­me­li si­ya­sî di­na­mik­le­ri, AB eko­no­mi­si­nin stra­te­jik ro­ta­sı­nı ve kü­re­sel ko­nu­mu­nu son ker­te­de be­lir­le­ye­cek gi­bi gö­rü­nü­yor.

Paylaş Tavsiye Et
Dünya Ekonomi
DİĞER YAZILAR