Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (November 2008) > Dünya Siyaset > Denizlerin korkulu rüyası korsanlar
Dünya Siyaset
Denizlerin korkulu rüyası korsanlar
Z. Tuba Kor
TAH­TA ba­cak­lı, çen­gel kol­lu, tek gö­zü bant­lı, si­lah­lı, om­zun­da pa­pa­ğan bu­lu­nan, ge­mi­sin­de ku­ru­ka­fa­lı bay­rak dal­ga­la­nan teh­li­ke­li kah­ra­man­lar… Kor­san de­ni­lin­ce zi­hin­le­ri­miz­de böy­le bir ha­ya­lî fi­gür can­la­nı­ve­ri­yor po­pü­ler kül­tü­rün et­ki­siy­le. Ve ço­ğu­muz kor­san­la­rın ta­ri­hin say­fa­la­rın­da kal­dı­ğı­nı zan­ne­di­yo­ruz. Oy­sa­ki açık de­niz­ler­de kor­san­lık hiç bit­me­di. Ser­best ti­ca­ret­ten dem vu­ru­lan bir dö­nem­de özel­lik­le stra­te­jik ge­çiş yol­la­rın­da ci­rit atan kor­san­lar bi­rer ka­bu­sa dö­nüş­tü.
Açık de­niz­le­rin ti­ca­ret yo­lu ola­rak kul­la­nıl­dı­ğı dö­nem­den be­ri kor­san­lar fa­ali­yet­te. Bun­la­rın bir kıs­mı bu­gün­kü kor­san­la­rın bir ben­ze­ri olan “de­niz hay­dut­la­rı”, di­ğer kıs­mı ise biz­zat dev­let­ler ta­ra­fın­dan gö­rev­len­di­ri­len “kor­san­lar”dı. İkin­ci grup­ta yer alan­lar, sa­vaş za­man­la­rın­da düş­ma­nın ula­şı­mı­nı ve te­da­rik yol­la­rı­nı ke­si­yor, sa­hil­le­ri­ni ve li­man­la­rı­nı vu­ru­yor, biz­zat de­niz mu­ha­re­be­le­ri­ne ka­tı­lı­yor­lar­dı; ba­rış za­man­la­rın­da ise bir yan­dan hi­ma­ye­sin­de ol­duk­la­rı dev­let­le­rin ti­ca­ret ge­mi­le­ri­ni ve gü­zer­gah­la­rı­nı ko­ru­yor, di­ğer yan­dan ha­sım dev­let­le­rin de­niz ti­ca­re­ti­ni en­gel­le­ye­rek eko­no­mik güç ve et­kin­lik­le­ri­ne dar­be vu­ru­yor­lar­dı. Mal­ta Şö­val­ye­le­ri ile Bar­ba­ros Hay­ret­tin Pa­şa, Tur­gut Re­is gi­bi bir kıs­mı Kap­tan-ı Der­ya­lı­ğa ka­dar yük­sel­miş Os­man­lı de­niz­ci­le­ri, ikin­ci grup­ta­ki­ler ara­sın­da yer alı­yor­lar­dı. Bu mü­es­se­se de­niz sa­vaş­la­rı­nı hu­ku­kî bir çer­çe­ve­ye so­kan 1856 Pa­ris Dek­la­ras­yo­nu ile lağ­ve­dil­di; de­niz hay­dut­lu­ğu ise bu­gü­ne ka­dar de­vam et­ti.
So­ğuk Sa­vaş dö­ne­min­de sü­per güç do­nan­ma­la­rı­nın de­niz­ler­de­ki et­kin­li­ği ne­de­niy­le nis­pe­ten az olan kor­san­lık ya­ni de­niz hay­dut­lu­ğu va­ka­la­rı, dün­ya ti­ca­re­ti­nin hız­la bü­yü­dü­ğü 90’lar­la bir­lik­te gi­de­rek art­tı. 11 Ey­lül’den son­ra ise “te­rö­re kar­şı mü­ca­de­le” kap­sa­mı­na alı­na­rak fark­lı bir bo­yut ka­zan­dı.
Mo­dern kor­san­lar sü­rat mo­tor­la­rı, oto­ma­tik si­lah­la­rı ve el bom­ba­la­rıy­la ka­bu­sa dö­nüş­müş du­rum­da. He­def­le­rin­de ge­nel­lik­le ba­lık­çı tek­ne­le­ri, yük ge­mi­le­ri ve yat­lar, na­di­ren de pet­rol tan­ker­le­ri bu­lu­nu­yor. Ba­zen fid­ye için de­niz­ci­le­ri ve­ya ge­mi­le­ri ka­çı­rı­yor­lar, ba­zen yük­le­re ve yol­cu­la­rın de­ğer­li eş­ya­la­rı­na el koyuyorlar, hat­ta ba­zen ge­mi­nin ken­di­si­ni çalıp yenileyerek tekrar piyasaya sürüyorlar. İşin için­de or­ga­ni­ze suç ve­ya te­rör ör­güt­le­ri­ne men­sup ki­şi­ler­le ço­ku­lus­lu kon­sor­si­yum­la­rın ya­nı sı­ra ga­ni­met­ten pay kap­ma he­ves­li­si me­mur­lar, li­man iş­çi­le­ri, ki­ra­lık ka­til­ler ve işa­dam­la­rı da bu­lu­nu­yor. Hat­ta ba­zen de­niz­ler­de gü­ven­li­ği sağ­la­mak­la gö­rev­li per­so­nel de su­ça iş­ti­rak edi­yor.
Ulus­la­ra­ra­sı De­niz­ci­lik Da­ire­si 1992’den be­ri de­niz­ler­de kor­san­lık ve hır­sız­lık va­ka­la­rıy­la il­gi­li ana­liz­le­ri­ni ya­yın­lı­yor. Bu­na gö­re 2000-2006 dö­ne­min­de bir ön­ce­ki al­tı yı­la kı­yas­la dün­ya ça­pın­da %68 artan kor­sanlık va­ka­la­rının yıl­la­ra gö­re da­ğı­lımı ise şu şe­kil­de: 1998’de 177, 2000’de 494, 2002’de 405, 2004’te 325, 2006’da 239, 2007’de 263. Ne var ki bu ra­kam­lar kor­san­lı­ğın ger­çek bo­yut­la­rı­nı yan­sıt­mı­yor. Zi­ra si­gor­ta prim­le­ri­ni yük­selt­mek ve­ya uzun sü­ren so­ruş­tur­ma­lar­la uğ­raş­mak is­te­me­yen, üs­te­lik ge­mi­le­ri hak­kın­da olum­suz bir imaj ver­mek­ten te­dir­gin olan pek çok de­niz­ci­lik şir­ke­ti, ya­şa­nan olay­la­rı ih­bar et­mek­ten ka­çı­nı­yor.
Kor­san­lık ser­best ti­ca­re­te yö­ne­lik bü­yük bir teh­dit ola­rak gö­rü­lü­yor. Zi­ra dün­ya ti­ca­re­ti­nin %90’ı de­niz­ler üze­rin­den ya­pı­lı­yor. Kor­san­la­rın ci­rit at­tı­ğı me­kan­lar ge­nel­lik­le stra­te­jik ve eko­no­mik öne­me sa­hip böl­ge­ler. Me­se­la 90’lar­dan iti­ba­ren kor­san­la­rın en göz­de me­ka­nı olan Ma­lak­ka Bo­ğa­zı, Hint Ok­ya­nu­su ile Bü­yük Ok­ya­nus ara­sın­da­ki en önem­li ge­çiş yo­lu, dün­ya­nın en ka­la­ba­lık ül­ke­le­ri ile ti­ca­ret dev­le­ri (Çin, Hin­dis­tan, Ja­pon­ya, Gü­ney Ko­re, Tay­van vs.) ara­sın­da­ki en önem­li gü­zer­gah ve bu ne­den­le dün­ya pet­rol ve sı­vı­laş­tı­rıl­mış do­ğal­gaz sev­kı­ya­tı­nın ya­rı­ya ya­kı­nı ve de­niz ti­ca­re­ti­nin dört­te bi­ri bu­ra­dan ge­çi­yor. Kor­san­la­rın bir baş­ka göz­de­si olan ve her yıl yak­la­şık 20 bin ge­mi­nin ge­çiş yap­tı­ğı So­ma­li açık­la­rı (Kı­zıl­de­niz’i Hint Ok­ya­nu­su’na bağ­la­yan ge­çiş yo­lu) Do­ğu-Ba­tı ti­ca­re­tin­de, özel­lik­le de Kör­fez pet­rol­le­ri­nin Ba­tı pa­zar­la­rı­na ta­şın­ma­sın­da ol­duk­ça önem­li bir gü­zer­gah. Ni­jer­ya, Bang­la­deş ve Bre­zil­ya açık­la­rı di­ğer risk­li böl­ge­ler ara­sın­da yer alı­yor. Ge­mi­le­re ve yük­le­ri­ne ve­ri­len za­rar­lar, ar­tan si­gor­ta prim­le­ri ve fid­ye­ler he­sa­ba ka­tıl­dı­ğın­da kor­san fa­ali­yet­le­ri­nin yıl­da 16 mil­yar do­la­ra mal ol­du­ğu tah­min edi­li­yor. Ka­çı­rı­lan ge­mi­ye ve mü­ret­te­ba­tı­na za­rar gel­me­me­si için kor­san­la­ra öde­nen fid­ye ise araç ba­şı­na 300 bin ile 1,5 mil­yon do­lar ara­sın­da de­ği­şi­yor.
 
So­ma­li­li Kor­san­lar Dün­ya Gün­de­min­de
Ara­lık 2006’da Eti­yop­ya’nın ABD des­te­ğiy­le So­ma­li’yi iş­ga­lin­den bu ya­na böl­ge­de­ki kor­san­lık va­ka­la­rı üç kat art­tı. Sa­de­ce bu se­ne için­de yet­mi­şi aş­kın ge­mi fid­ye için ka­çı­rıl­dı. An­cak So­ma­li­li kor­san­la­rın bu kez ulus­la­ra­ra­sı ca­mia­dan sert tep­ki­ al­ma­sı­na ve BM, NA­TO gi­bi ör­güt­le­rin ha­re­ke­te geç­me­si­ne ne­den olan asıl olay, Ken­ya’ya gi­den Uk­ray­na ban­dı­ra­lı bir ge­mi­yi 25 Ey­lül’de ka­çır­ma­la­rı (başlangıçta istenen fidye miktarı 22 mil­yon do­lardı). Zi­ra ge­mi­de, Gü­ney Su­dan’da­ki ay­rı­lık­çı­la­ra gö­tü­rül­dü­ğü id­di­a edi­len, 33 adet Rus tan­kı­nın ya­nı sı­ra tü­fek­ler ve as­ke­rî mü­him­mat bu­lu­nu­yor. Bun­la­rın ABD ve iş­gal­ci Eti­yop­ya’nın kor­ku­lu rü­ya­sı So­ma­li’de­ki İs­la­mi grup­la­rın eli­ne geç­mesi­ ihtimali etek­le­ri tu­tuş­tu­ru­yor.
1991’den be­ri iç sa­vaş ve dış mü­da­ha­le­ler­le bo­ğu­şan So­ma­li’de kor­san­lık önem­li bir ge­çim kay­na­ğı. Baş­lan­gıç­ta So­ma­li su­la­rın­da av­la­nan ve her se­ne de­ğe­ri 6 mil­yon do­la­ra ula­şan de­niz kay­nak­la­rı­nı alıp gö­tü­ren ya­ban­cı ül­ke­le­rin ba­lık­çı tek­ne­le­ri­ne ve ay­rı­ca Av­ru­pa­lı ve As­ya­lı şir­ket­le­rin ze­hir­li atık­la­rı­nı bo­şalt­ma­la­rı­na kar­şı mü­ca­de­le­yi üst­le­nen So­ma­li­li mi­lis grup­la­rı, za­man­la fid­ye için kor­san­lı­ğa baş­la­dı­lar. Ar­tık ken­di ül­ke­le­ri­ne gı­da yar­dı­mı ta­şı­yan BM ge­mi­le­ri­ni bi­le he­def alı­yor­lar. Kor­san­lar ge­nel­lik­le ya­rı özerk böl­ge olan Punt­land’den çı­kı­yor ve kor­san­lık böl­ge eko­no­mi­si­nin ne­re­dey­se bel­ke­mi­ği­ni oluş­tu­ru­yor. Öy­le ki, Punt­land’in yıl­lık büt­çe­si 20 mil­yon do­lar; kor­san­la­rın al­dık­la­rı fid­ye ise yıl­da 30 mil­yon do­la­rı bu­lu­yor. An­cak kor­san­lar bu pa­ra­yı fid­ye ola­rak de­ğil, ka­ra­su­la­rı­nı ka­nun­suz kul­la­nan­la­ra kar­şı “pa­ra ce­za­sı” ola­rak gö­rü­yor­lar.
Kor­san­la­ra kar­şı son dö­nem­de de­niz­le­rin gü­ven­li­ği­ni ar­tır­mak üze­re çe­şit­li adım­lar atı­lı­yor. Açık de­niz­ler­de çe­şit­li ulus­la­ra­ra­sı/böl­ge­sel koa­lis­yon­la­rın do­nan­ma­la­rı dev­ri­ye­le­ri­ni ve ope­ras­yon­la­rı­nı ar­tı­rı­yor. Me­se­la Ka­sım 2004’te on al­tı As­ya ül­ke­si ara­sın­da im­za­la­nan kor­san­lı­ğa ve si­lah­lı soy­gu­na kar­şı mü­ca­de­le iş­bir­li­ği an­laş­ma­sı çer­çe­ve­sin­de oluş­tu­ru­lan gü­ven­lik me­ka­niz­ma­la­rı sa­ye­sin­de Ma­lak­ka Bo­ğa­zı ve çev­re­sin­de kor­san fa­ali­yet­le­ri son iki se­ne­de üç­te iki azal­dı. Öte yan­dan ge­mi­ler kor­san­la­ra kar­şı ye­ni tek­no­lo­ji­ler­le do­na­tıl­ma­ya ça­lı­şı­yor. Zi­ra gü­ven­lik bi­rim­le­ri her yer­de ve her za­man ola­ma­ya­cak­la­rı için son ker­te­de ge­mi­le­rin gü­ven­li­ği­ni yi­ne ken­di­le­ri sağ­la­ya­bi­lir. So­ma­li’ye ge­lin­ce, bu­ra­da­ki kor­san­lı­ğa kar­şı ulus­la­ra­ra­sı top­lu­mun or­tak ha­re­ket et­me­si­ne yö­ne­lik BM Gü­ven­lik Kon­se­yi’nden bu se­ne için­de üç de­fa ka­rar çıktı. NA­TO, kor­san­lar­la mü­ca­de­le için böl­ge­ye sa­vaş ge­mi­le­ri gön­der­me­ye ha­zır­la­nı­yor. Bü­tün bu gi­ri­şim­le­re rağ­men So­ma­li’de iç ba­rış­ ve is­tik­rar sağ­la­na­na ka­dar kor­san fa­ali­yet­le­ri­nin de­vam ede­ce­ği aşi­kâr.

Paylaş Tavsiye Et