Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (January 2009) > Türkiye Siyaset > Siyasette gecikmiş açılımlar
Türkiye Siyaset
Siyasette gecikmiş açılımlar
Hatem Ete
TÜR­Kİ­YE son iki yı­lı, kriz­ler­le ma­lul, yo­ğun bir si­ya­sal gün­dem­le ge­çir­di. Cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çi­mi, as­ke­rî muh­tı­ra, ge­nel se­çim, ye­ni ana­ya­sa tar­tış­ma­la­rı, ba­şör­tü­sü dü­zen­le­me­si, par­ti ka­pat­ma da­va­la­rı, sı­nır öte­si as­ke­rî ope­ras­yon­lar gi­bi kri­tik baş­lık­la­rı, bü­rok­ra­si-si­ya­sal ira­de ara­sın­da­ki güç sa­va­şı­nın ze­mi­ni­ni oluş­tu­ran un­sur­lar ola­rak ge­ri­de bı­rak­tık. Son gün­ler­de, si­ya­sal par­ti­ler ge­le­nek­sel tu­tum­la­rı ne­de­niy­le ken­di­le­rin­den bek­len­me­yen açı­lım­lar­la si­ya­set üret­me­ye baş­la­dı­lar. Kürt, Ale­vi ve İs­la­mi du­yar­lı­lık­lar baş­lık­la­rı al­tın­da si­ya­sal ak­tör­le­rin edin­dik­le­ri ye­ni po­zis­yon­la­rın, ni­ha­yet si­ya­set ku­ru­mu­nun so­run­la­ra va­zi­yet ede­bi­len di­na­mik bir si­ya­sal akıl­la ha­ya­tı ya­ka­la­ma­ya ça­lış­ma­sı an­la­mı­na ge­lip gel­me­di­ği­ni bu­gün­den kes­ti­re­bil­mek güç.
As­lın­da top­lu­mun dev­le­te ya­ban­cı­laş­ma­sı ris­ki­ni içer­me­si iti­ba­rıy­la, Tür­ki­ye’nin en kro­nik si­ya­sal so­run­la­rı­nı içe­ren Kürt, Ale­vi ve İs­lam­cı kim­lik­le­rin ya­şa­dık­la­rı so­run­lar ye­ni de­ğil. Bu so­run­la­ra yö­ne­lik açı­lım­lar da ilk de­fa bu­gün ya­pıl­mı­yor. İç ve dış teh­dit­ler­le bi­çim­le­nen gü­ven­lik al­gı­sı­nın öz­gür­lük­le­ri öte­le­me­si, ik­ti­dar­da­ki mer­kez par­ti­le­rin ic­raa­tı kim­lik ta­lep­le­ri­ne ön­ce­le­me­si, çev­re­yi tem­sil eden top­lum­sal ke­sim­le­rin kim­lik ta­lep­le­ri­ni dil­len­di­re­cek bir gü­ce he­nüz ulaş­ma­mış ol­ma­la­rı ve an­ti-ko­mü­nizm, Türk-İs­lam sen­te­zi gi­bi bü­tün­leş­me stra­te­ji­le­ri ara­cı­lı­ğıy­la top­lum­da­ki si­ya­sal ve kül­tü­rel po­tan­si­ye­lin dev­le­tin gü­ven­lik kay­gı­la­rı için se­fer­ber edil­me­si ola­rak özet­le­ne­bi­le­cek So­ğuk Sa­vaş ik­li­mi, 1990’la­ra ka­dar bu so­run­la­rın tar­tı­şı­la­rak bir çö­zü­me ulaş­tı­rıl­ma­sı­na im­kan ta­nı­ma­dı.
 
Özal’lı Yıl­lar ve Si­ya­sal Can­lan­ma
So­ğuk Sa­vaş’ın so­na er­me­si, ye­ni top­lum­sal ha­re­ket­le­rin doğ­ma­sı­na ve yıl­lar­dır gü­ven­lik kay­gı­la­rıy­la bas­tı­rı­lan bir­çok kim­li­ğin güç­len­me­si­ne yol aç­tı. 1990’la­rın ba­şın­dan iti­ba­ren bu so­run­lar, bu­gün­kün­den çok da­ha sa­hi­ci ve can­lı bir şe­kil­de tar­tı­şıl­ma­ya baş­lan­dı. Özal ön­der­li­ğin­de hem si­vil top­lum hem de ka­mu bü­rok­ra­si­si nez­din­de ye­ni açı­lım­lar ve gi­ri­şim­ler gün­de­me ge­ti­ril­di. Si­ya­sal ik­li­min ye­ni açı­lım­la­ra ze­min ha­zır­la­dı­ğı bu yıl­lar­da ta­ba­nın kim­lik ta­lep­le­ri­ne ku­lak ve­ren si­ya­sal par­ti­ler yük­se­len bir iv­me gös­ter­di. 1991’de De­mok­ra­si Par­ti­si (DEP)’nin ku­ru­lup TBMM’de tem­sil edil­me­si, Kürt so­ru­nu­nun de­mok­ra­tik çö­zü­mü ko­nu­sun­da­ki gi­ri­şim ve açı­lım­la­ra iv­me ka­zan­dır­dı. Bu yıl­lar­da Ale­vi­lik üze­ri­ne tar­tış­ma­lar da yo­ğun­luk ka­zan­dı. Zo­run­lu Din Kül­tü­rü ve Ah­lak Bil­gi­si ders­le­ri­nin müf­re­da­tı, Di­ya­net İş­le­ri Baş­kan­lı­ğı’nın hiz­met­le­ri ve ce­mev­le­ri­nin sta­tü­sü bağ­la­mın­da Ale­vi­lik me­se­le­si si­ya­sal gün­dem­de yer bul­du. Mis­yo­nu­nu yi­ti­ren mer­kez par­ti­le­re kar­şı top­lum­sal so­run­la­ra du­yar­lı, di­na­mik bir si­ya­sal prog­ra­ma sa­hip olan Re­fah Par­ti­si (RP), kı­sa va­de­de seç­men des­te­ği­ni art­tı­ra­rak ik­ti­dar al­ter­na­ti­fi ol­ma­yı ba­şar­dı.
 
28 Şu­bat Sü­re­ci ve Si­ya­se­tin So­nu
Böy­le­ce Tür­ki­ye, So­ğuk Sa­vaş son­ra­sı ye­rel ve kü­re­sel fır­sat­la­rı de­ğer­len­di­ren ve za­ma­nın ru­hu­na uyum sağ­la­yan di­na­mik bir si­ya­sal akıl­la 90’lı yıl­la­ra gir­di. An­cak Özal son­ra­sın­da, bü­rok­ra­tik di­renç­le mü­ca­de­le ede­bi­le­cek bir si­ya­si ak­tö­rün yok­lu­ğu; bu so­run­lar­la yüz­leş­me is­te­ği ve po­tan­si­ye­li ta­şı­yan RP’nin de Ke­ma­list koa­lis­yo­nun yü­rür­lü­ğe koy­du­ğu 28 Şu­bat sü­re­ci­ne kar­şı, bü­tün ener­ji­si­ni var­lı­ğı­nı ko­ru­ma­ya has­re­dip içi­ne ka­pan­ma­sıy­la bu fır­sat he­ba edil­di. Gü­ven­li­ğin öz­gür­lü­ğe ön­ce­len­di­ği, bü­rok­ra­tik ref­leks­le­rin si­ya­sal ira­de­yi esir al­dı­ğı bu si­ya­sal or­tam­da tar­tış­ma­lar bı­çak gi­bi ke­sil­di ve RP’nin ya­nı sı­ra Kürt ve Ale­vi kim­lik ta­lep­le­ri de bu oto­ri­ter at­mos­fer­den na­si­bi­ni al­dı. DEP mil­let­ve­kil­le­ri 1994’te hap­se atıl­dı. Kürt so­ru­nu si­ya­sal ira­de­nin ini­si­ya­ti­fi dı­şı­na çı­ka­rı­la­rak te­rö­re in­dir­gen­di ve ta­ma­men as­ke­rî bir çö­zü­me ema­net edil­di. Ale­vi söz­cü­ler ise, yak­la­şan İs­lam­cı teh­li­ke­ye kar­şı la­ik koa­lis­yo­na dâ­hil ola­rak ir­ti­ca ile mü­ca­de­le kam­pan­ya­sı­nın top­lum­sal ta­ba­nı­nı oluş­tur­ma­yı ter­cih et­ti.
De­ği­şen si­ya­sal ve top­lum­sal ko­şul­la­ra ayak uy­du­ra­ma­ma­sı ne­de­niy­le za­yıf­la­yan mer­kez par­ti­le­rin ir­ti­ca ile mü­ca­de­le kam­pan­ya­sı­na des­tek ver­me­le­ri, si­ya­sal di­li et­ki­le­me im­ka­nı­na sa­hip nü­fuz­lu çev­re­le­rin bü­rok­ra­si ile it­ti­fak ku­ra­rak -bü­tün di­ğer so­run­la­rı bü­yüt­me pa­ha­sı­na- ener­ji­le­ri­ni ir­ti­ca­yı bas­tır­ma­ya has­ret­me­le­ri ve ye­ni top­lum­sal ta­lep­le­rin söz­cü­lü­ğü mis­yo­nuy­la ik­ti­dar al­ter­na­ti­fi olan Mil­li Gö­rüş ge­le­ne­ği­nin bü­tün me­sa­isi­ni ken­di var­lı­ğı­nı mu­ha­fa­za et­me­ye har­ca­ma­sı, 2002’ye ka­dar ül­ke­nin bü­tün si­ya­sal po­tan­si­ye­li­ni tü­ket­ti.
 
Si­ya­set Ku­ru­mu To­par­la­nı­yor mu?
AK Par­ti ik­ti­da­rıy­la ge­çen al­tı yıl­da, dış po­li­ti­ka ile eko­no­mi ala­nın­da ül­ke­nin ih­ti­yaç duy­du­ğu di­na­mik bir po­li­ti­ka ha­ya­ta ge­çi­ri­le­bil­miş ol­sa da, ay­nı di­na­mik ak­lın si­ya­sal ta­lep­ler ko­nu­sun­da dev­re­ye so­kul­du­ğu pek söy­le­ne­mez. 28 Şu­bat sü­re­ci­nin gün­de­mi­ne al­dı­ğı ko­nu­lar­la il­gi­li bü­rok­ra­tik di­renç bu­gün ol­du­ğu gi­bi de­vam edi­yor. Cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çi­min­den bu ya­na bü­rok­ra­si­nin si­ya­sal açı­lım­la­ra gös­ter­di­ği di­renç, dış po­li­ti­ka ve eko­no­mi ala­nın­da kat edi­len ge­liş­me­le­re rağ­men, iç si­ya­sal gün­dem iti­ba­rıy­la Tür­ki­ye’nin ha­len 1990’la­rın ge­ri­sin­de ol­du­ğu­nu gös­te­ri­yor.
Mev­cut di­renç ne­ti­ce­sin­de son iki yı­lı “sı­fır top­lam­lı bir oyun” ola­rak tec­rü­be eden si­ya­sal ak­tör­ler, ye­rel se­çim­le­re ha­zır­la­nı­lan bu­gün­ler­de ye­ni açı­lım­lar­la si­ya­se­tin önü­nü aç­ma ça­ba­sı için­de­ler. Bu açı­lım­la­rın, si­ya­se­tin önü­nü kes­mek üze­re 1990’la­rın or­ta­la­rın­da açı­lan pa­ran­te­zi ka­pat­ma­ya ka­dir olup ol­ma­ya­ca­ğı, si­ya­sal ak­tör­le­rin önü­müz­de­ki dö­nem­de gös­te­re­ce­ği per­for­man­sa bağ­lı ola­cak­tır. Açı­lım­lar­da­ki tem­kin­li ve te­dir­gin üs­lu­ba ba­kı­lır­sa, Tür­ki­ye’nin 28 Şu­bat’ın tah­rip edi­ci bü­rok­ra­tik di­ren­ci­ni ve içe ka­pan­ma­cı si­ya­sal akıl tu­tul­ma­sı­nı, ni­ha­yet ge­ri­de bı­rak­tı­ğı­nı söy­le­mek için he­nüz er­ken. An­cak her ha­lü­kar­da umut­lan­mak için bir­kaç se­bep var. Kürt me­se­le­si, Ale­vi­lik, İs­la­mi has­sa­si­yet­ler ve as­ker-si­vil iliş­ki­le­ri gi­bi Tür­ki­ye’nin kro­nik so­run­la­rı, top­lum­sal ba­rı­şı ze­de­le­ye­cek nok­ta­ya gel­miş du­rum­da. Bu­na ek ola­rak Tür­ki­ye, bü­yü­yen eko­no­mi­si, di­na­mik genç nü­fu­su, zen­gin ta­rih­sel ha­fı­za­sı ve stra­te­jik je­opo­li­ti­ğiy­le ulus­la­ra­ra­sı are­na­da el­de et­ti­ği mu­az­zam fır­sat­la­rı, çöz­me­di­ği iç so­run­la­rı ne­de­niy­le hak­kıy­la de­ğer­len­di­re­me­me ris­kiy­le kar­şı kar­şı­ya. Umut­lan­ma­yı hak­lı­laş­tı­ra­cak en önem­li fak­tör ise bu açı­lım­la­rın, yıl­lar­dır gün­dem­de­ki so­run­la­rın çö­züm­süz kal­ma­sı­nın mü­seb­bi­bi ola­rak gös­te­ri­len si­ya­si par­ti­ler ta­ra­fın­dan di­le ge­ti­ri­li­yor ol­ma­sı. Ale­vi açı­lı­mı­nın MHP, çar­şaf açı­lı­mı­nın CHP ara­cı­lı­ğıy­la gün­de­me ta­şın­ma­sı, ne­re­dey­se iş­lev­siz bir ak­tö­re dö­nü­şen si­ya­set ku­ru­mu­nun ni­ha­yet to­par­lan­ma ira­de­si gös­ter­di­ği­ne da­ir ipuç­la­rı ta­şı­yor. Gö­rü­nen o ki, si­ya­set ku­ru­mu, si­ya­set­siz­lik­le ge­çen bun­ca yı­lın ar­dın­dan 28 Şu­bat’ın fa­tu­ra­sı­nı te­mi­ze çe­ke­rek, ül­ke ge­le­ce­ğiy­le il­gi­li olum­lu bir rol üst­len­me te­ma­yü­lü ta­şı­yor. Gö­nül is­ter ki, bü­rok­ra­si de bu ko­nu­lar­da si­ya­set ku­ru­muy­la hem­fi­kir ol­sun.

Paylaş Tavsiye Et