Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (June 2008) > Türkiye Siyaset > Kuzey Irak’ta yumuşak güç
Türkiye Siyaset
Kuzey Irak’ta yumuşak güç
Kutbettin Kılıç
TÜR­Kİ­YE Os­man­lı’dan te­va­rüs et­ti­ği ta­ri­hî, si­ya­si ve kül­tü­rel bağ­la­ra da­ya­lı yu­mu­şak gü­cü­nü (soft po­wer) kul­lan­dı­ğı öl­çü­de ulus­la­ra­ra­sı are­na­da et­ki­si­ni ar­tı­rır­ken, ka­ba gü­cü­ne (hard po­wer) yas­lan­dı­ğın­da ise et­ki ala­nı­nı da­ral­tı­yor. Son yıl­lar­da Tür­ki­ye’nin Or­ta­do­ğu’da ar­tan et­kin­li­ği, bü­yük öl­çü­de bu yu­mu­şak gü­cün kul­la­nıl­ma­sıy­la ya­kın­dan il­gi­li. Fa­kat Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak po­li­ti­ka­sı, Irak iş­ga­li­nin baş­la­dı­ğı 2003’ten bu ya­na bü­yük öl­çü­de iç si­ya­si kay­gı­la­rın göl­ge­sin­de şe­kil­len­di. Ola­sı bir Kürt dev­le­ti­nin do­ğu­ra­bi­le­ce­ği risk­ler üze­rin­den üre­ti­len abar­tı­lı kor­ku­lar, Tür­ki­ye’yi uzun­ca bir sü­re Türk­men­ler üze­rin­den kı­sır bir si­ya­set iz­le­me­ye mah­kum et­ti. Bu kı­sır si­ya­se­tin be­ra­be­rin­de ge­tir­di­ği sı­kın­tı­lar, ül­ke ka­mu­oyu­na hâ­kim kı­lı­nan mil­li­yet­çi at­mos­fe­rin et­ki­siy­le ka­ba güç te­mel­li öne­ri­le­ri ön pla­na çı­kar­dı.
Fa­kat son za­man­lar­da Or­ta­do­ğu’nun ge­ne­lin­de ba­şa­rıy­la uy­gu­la­nan yu­mu­şak gü­ce da­ya­lı po­li­ti­ka­lar, Ku­zey Irak için de dev­re­ye so­kul­du. Irak Cum­hur­baş­ka­nı Ce­lal Ta­la­ba­ni’nin ül­ke­mi­ze da­vet edil­me­si, ar­dın­dan 1 Ma­yıs’ta Bağ­dat’ta böl­ge­sel Kürt yö­ne­ti­mi ile ilk res­mî te­mas­la­rın baş­la­ma­sı ve böl­ge­sel yö­ne­ti­min baş­ba­ka­nı Ne­çir­van Bar­za­ni’nin An­ka­ra’yı zi­ya­ret ede­cek ol­ma­sı ile iv­me ka­za­nan bu sü­reç, hiç şüp­he yok ki Tür­ki­ye’nin böl­ge­de­ki ro­lü­ne olum­lu kat­kı­lar sağ­la­ya­cak; Irak’ın ge­le­ce­ği, PKK ile mü­ca­de­le, Ker­kük so­ru­nu ve Türk­men­ler ko­nu­sun­da eli­ni güç­len­di­re­cek­tir.
 
Ne­den Ka­ba Güç Ye­ri­ne, Yu­mu­şak Güç?
Bu ter­ci­hin bi­rin­ci ne­de­ni, ulus­la­ra­ra­sı iliş­ki­le­rin do­ğa­sı ve iş­le­yi­şin­den kay­nak­la­nı­yor. “Be­lir­siz­lik” kav­ra­mı­nın ulus­la­ra­ra­sı sis­tem­de mer­ke­zî bir ko­nu­ma sa­hip ol­du­ğu; ulus­la­ra­ra­sı iliş­ki­ler di­sip­li­nin­de­ki bel­li baş­lı dü­şün­ce ekol­le­ri­nin, üze­rin­de mu­ta­bık kal­dık­la­rı bir ko­nu. Bu “be­lir­siz­li­ği”, ba­zı dü­şün­ce ekol­le­ri anar­şik ulus­la­ra­ra­sı sis­te­min üret­ti­ği par­ça­lan­ma ve yok ol­ma kor­ku­su, di­ğer ba­zı­la­rı ise komp­leks ulus­la­ra­ra­sı sis­tem­de ka­rar al­ma sü­re­cin­de­ki ka­rı­şık­lık ola­rak ta­nım­lı­yor. Do­la­yı­sıy­la ta­raf­lar ara­sın­da ni­yet­ler açı­sın­dan be­lir­siz­lik ne ka­dar az­sa, ba­rış ih­ti­ma­li ve iyi iliş­ki­ler için şans o ka­dar faz­la. Bu yüz­den dev­let­ler, bü­yü­kel­çi­lik­ler ve ulus­la­ra­ra­sı or­ga­ni­zas­yon­lar ara­cı­lı­ğıy­la ara­la­rın­da ile­ti­şim ka­nal­la­rı ku­ru­yor ve be­lir­siz­lik­le­ri gi­der­me­ye ça­lı­şı­yor­lar.
Tür­ki­ye’nin ise Irak’la iliş­ki­le­ri­ni sa­de­ce Bağ­dat üze­rin­den yü­rüt­me­si, mev­cut ko­şul­lar­da ek­sik ka­lı­yor. Irak­lı Kürt li­der­ler­le fark­lı ve do­lay­lı ka­nal­lar ye­ri­ne, geç­miş­te ol­du­ğu gi­bi doğ­ru­dan ve ara­cı­sız ile­ti­şim kur­mak, ara­da­ki be­lir­siz­lik­le­rin gi­de­ril­me­si ve kar­şı­lık­lı dü­şün­ce­le­rin ak­ta­rıl­ma­sı­nı ko­lay­laş­tı­ra­cak­tır. Uzak­tan şa­hin­ce söy­lem ve po­li­ti­ka­lar­la ve yok say­mak­la ka­lı­cı çö­züm­le­re ulaş­mak bu­gün­kü şart­lar­da ola­sı gö­rün­mü­yor. Ni­te­kim Ku­zey Irak ko­nu­sun­da bel­ki de Tür­ki­ye’den da­ha faz­la et­ki­le­ne­bi­le­cek ko­num­da olan İran, böl­gey­le iliş­ki­le­ri­ni Bağ­dat üze­rin­den de­ğil, biz­zat gö­rev­len­dir­di­ği özel tem­sil­ci­ler­le sür­dü­re­rek en kü­çük ge­liş­me­le­ri da­hi ye­rin­de ve ya­kın­dan ta­kip edi­yor.
Tür­ki­ye’nin böl­ge­sel Kürt yö­ne­ti­mi­ni ta­nı­ma­ma ve te­mas kur­ma­ma si­ya­se­ti, di­ğer ül­ke­le­rin de ta­nı­ma­la­rı­nı en­gel­le­ye­bil­di­ği öl­çü­de an­lam­lı ve et­ki­li oluyor. Hal­bu­ki Tür­ki­ye dı­şın­da ne­re­dey­se bü­tün et­ki­li dev­let­ler bu olu­şu­mu ta­nı­yor ve kon­so­los­luk­lar aç­mak su­re­tiy­le iliş­ki­le­ri­ni ge­liş­tir­iyor. Bun­dan on yıl ön­ce, zi­ya­ret et­tik­le­ri Ba­tı­lı ül­ke­le­rin an­cak alt se­vi­ye­de­ki tem­sil­ci­le­riy­le gö­rü­şe­bi­len Irak­lı Kürt li­der­ler, bu­gün en üst dü­zey yet­ki­li­ler­ce ağır­la­nı­yor­lar. Bu ta­nı­ma­ma ve te­mas et­me­me si­ya­se­ti­nin de­vam et­ti­ril­me­si, hiç şüp­he­siz Er­me­ni me­se­le­si, Kıb­rıs ve Kürt so­ru­nun­da ol­du­ğu gi­bi Tür­ki­ye’nin po­zis­yo­nu­nu ol­duk­ça za­yıf­la­ta­cak ve ini­si­ya­tif kul­lan­ma şan­sı­nı da elin­den ala­cak­tır. Zi­ra bu me­se­le­le­rin gör­mez­den ge­lin­me­si so­run­la­rı çö­ze­me­di; ak­si­ne da­ha da kro­nik­leş­tir­di. Do­la­yı­sıy­la so­run he­nüz Tür­ki­ye açı­sın­dan kro­nik­leş­me­miş­ken Ku­zey Irak’la doğ­ru­dan te­mas kur­mak, ye­rin­de ve Tür­ki­ye’nin eli­ni güç­len­di­re­cek bir yak­la­şım.
İkin­ci ne­den ise ta­ri­hî ve kül­tü­rel. Tür­ki­ye, böl­ge­de 16. yüz­yı­lın ilk ya­rı­sın­dan 1918’e ka­dar hü­küm sür­müş Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu’nun va­ri­si ko­nu­mun­da. Hiç kuş­ku­suz yak­la­şık 400 yıl­lık tec­rü­be, hem böl­ge­ye iliş­kin mu­az­zam bir bil­gi te­mer­küz et­tir­di hem de kül­tü­rel ve coğ­ra­fi ola­rak böl­ge­yi Tür­ki­ye’ye bağ­la­dı. Türk as­ke­ri, si­ya­set­çi­si ve mü­nev­ve­rin­den bek­le­nen, bu tec­rü­be­yi özüm­se­mek ve bu­na gö­re ha­re­ket et­mek. Kı­sa­ca­sı as­ke­rî kuv­ve­te da­ya­lı ka­ba gü­cü en son ça­re ola­rak be­nim­se­yip, öz­gü­ven­le kül­tü­rel ve ta­ri­hî de­ğer­le­re da­ya­lı yu­mu­şak gü­cü öne çı­kar­mak el­zem. Ni­te­kim ta­rih­ten be­ri bu böl­ge­de Os­man­lı’nın en bü­yük ra­ki­bi ol­muş Sa­fe­vi­le­rin va­ri­si olan İran, sa­hip ol­du­ğu in­ce gü­cü böl­ge­de et­kin bir şe­kil­de kul­lan­ma­ya ça­lı­şı­yor.
Üçün­cü ne­den, ilk iki ne­den­den bes­le­nen gün­cel si­ya­si, sos­yal ve eko­no­mik kon­jonk­tür. Bu­gün si­ya­si du­ru­mun ak­si­ne Tür­ki­ye eko­no­mik ve kül­tü­rel ola­rak Ku­zey Irak’ta çok et­ki­li. Tür­ki­ye’nin Ku­zey Irak’la sa­hip ol­du­ğu iş hac­mi mil­yar do­lar­lar­la te­laf­fuz edi­li­yor. Be­yaz eş­ya­dan teks­ti­le ka­dar bir­çok Türk mar­ka­sı­na her yer­de rast­la­mak müm­kün. Türk in­şa­at fir­ma­la­rı böl­ge­de çok et­kin du­rum­da. Bü­tün bu eko­no­mik ya­tı­rım­lar Tür­ki­ye’yi kül­tü­rel ola­rak da et­kin kı­lı­yor.
Hiç şüp­he yok ki, Tür­ki­ye bir­çok açı­dan böl­ge in­sa­nı için bir ca­zi­be mer­ke­zi. Türk te­le­viz­yon­la­rı ara­cı­lı­ğıy­la Türk­çe yay­gın­la­şı­yor. İs­tan­bul’a yö­ne­lik bü­yük bir il­gi mev­cut. Böl­ge­nin var­lık­lı in­san­la­rı ta­til­le­ri­ni Tür­ki­ye’de ge­çi­ri­yor, ço­cuk­la­rı­nı Türk üni­ver­si­te­le­ri­ne yol­lu­yor­lar. Bu eko­no­mik ve kül­tü­rel güç, bu­gü­ne ka­dar et­ki­li bir si­ya­si gü­ce dö­nüş­tü­rü­le­me­di. Son dö­nem­ler­de atı­lan adım­lar­la bu ra­hat­lık­la ba­şa­rı­la­bi­lir.
Mev­cut du­rum­da Kürt li­der­ler, böl­ge­de sırt­la­rı­nı da­ya­ya­bi­le­cek­le­ri bir dev­let ara­yı­şı ve ih­ti­ya­cı için­de­ler. Sün­ni Arap­lar için di­ğer Arap ül­ke­le­ri, Şi­i­ler için İran var­ken, Kürt­ler için böy­le bir böl­ge­sel ha­mi yok. Bu du­rum on­la­rı İs­ra­il’in ku­ca­ğı­na sü­rük­lü­yor. Bir yan­dan çok faz­la ABD’ye an­ga­je ol­ma­la­rı­nın böl­ge­de­ki ül­ke­ler nez­din­de oluş­tur­du­ğu kız­gın­lık, di­ğer yan­dan gü­ven­lik ih­ti­ya­cın­dan do­la­yı İs­ra­il’e ya­naş­ma­la­rı, as­lın­da uzun va­de­de gü­ven­lik­le­ri­ni teh­li­ke­ye so­ku­yor. Tür­ki­ye mev­cut eko­no­mik ve kül­tü­rel et­ki­si­ni si­ya­si bir gü­ce dö­nüş­tü­re­bi­lir­se ve Irak Kürt­le­riy­le doğ­ru­dan ile­ti­şim ka­nal­la­rı oluş­tu­rur­sa, Irak’ın ge­le­ce­ğin­de son de­re­ce et­kin ola­bi­lir.
Ku­zey Irak’la güç­lü ile­ti­şim ka­nal­la­rı­na sa­hip bir Tür­ki­ye’nin Ker­kük ve Türk­men­ler ko­nu­sun­da is­te­dik­le­ri­ne ulaş­ma­sı da­ha muh­te­mel. Ay­rı­ca Kürt li­der­ler, çok ih­ti­yaç duy­duk­la­rı Tür­ki­ye’nin des­te­ği­ni al­ma­la­rı du­ru­mun­da PKK ile mü­ca­de­le­de et­kin des­tek sağ­la­ya­bi­lir­ler. Irak’ta ya­şa­nan mev­cut pay­la­şım sa­va­şı­na yo­ğun­la­şan Kürt li­der­ler için PKK bi­rin­cil so­run de­ğil. Ama bu pay­la­şım­dan son­ra top­rak­la­rın­da ko­nuş­lan­mış si­lah­lı PKK mi­li­tan­la­rı­nı ken­di­le­ri­ne kar­şı teh­dit ola­rak gö­re­cek­le­ri or­ta­da. So­nuç ola­rak eko­no­mik ve kül­tü­rel açı­dan Tür­ki­ye’nin et­ki­sin­de olan böl­ge­nin si­ya­se­ten de et­ki al­tı­na alın­ma­sı ku­ru­la­cak di­ya­log ka­nal­la­rıy­la ra­hat­lık­la sağ­la­na­bi­lir.

Paylaş Tavsiye Et