Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Dünya Siyaset
Barış Gücü ve Yeni Ortadoğu tasarımları
Talha Köse
BİR­LEŞ­MİŞ Mil­let­ler Gü­ven­lik Kon­se­yi ta­ra­fın­dan ka­bul edi­len 1701 sa­yı­lı ka­ra­ra gö­re Gü­ney Lüb­nan’a 15.000 Ba­rış Gü­cü as­ke­ri ko­nuş­lan­dı­rıl­ma­sı ön­gö­rül­mek­te­dir. Bu­na bağ­lı ola­rak Tür­ki­ye gün­de­mi­nin flaş ko­nu­su Tür­ki­ye’nin Lüb­nan’a Ba­rış Gü­cü as­ke­ri gön­de­rip gön­der­me­ye­ce­ği tar­tış­ma­sı­dır. İs­ra­il ufak çap­lı da ol­sa ope­ras­yon­la­rı­na de­vam et­ti­ği için ateş­ke­sin sür­dü­rü­le­bi­lir­li­ği ko­nu­sun­da ha­len önem­li te­red­düt­ler bu­lun­mak­ta­dır. Ve şu an­ki gö­rü­nü­müy­le BM’nin 1701 sa­yı­lı ka­ra­rı­nın Lüb­nan’a ne öl­çü­de is­tik­rar ge­ti­re­ce­ği be­lir­siz­dir.
Ko­nu­nun Tür­ki­ye gün­de­min­de tar­tı­şıl­ma bi­çi­mi önem­li ba­zı yan­lış­lık­lar içer­mek­te­dir. Bir grup ana­list de­ğer­len­dir­me ya­par­ken ba­sit kâr-za­rar he­sa­bı üze­rin­den Tür­ki­ye’nin bu­ra­dan ne el­de ede­bi­le­ce­ği ve ne kay­be­de­ce­ği­nin hi­po­te­tik ola­rak dö­kü­mü­nü çı­ka­ra­rak ka­rar ver­me­ye ça­lış­mak­ta­dır. Tür­ki­ye’nin Lüb­nan’a as­ker gön­der­me kar­şı­lı­ğın­da Kıb­rıs ve PKK ko­nu­la­rın­da ba­zı ka­za­nım­lar el­de ede­bi­le­ce­ği, Or­ta­do­ğu dört­lü­sü­nün (ABD, AB, Rus­ya, BM) be­şin­ci­si ola­rak ba­rış sü­re­ci­ne da­ha ak­tif bir şe­kil­de ek­lem­le­ne­bi­le­ce­ği ifa­de edil­mek­te­dir. Po­li­ti­ka­yı sa­de­ce stra­te­jik ve mad­dî çı­kar he­sa­bı üze­rin­den an­la­ma­ya ça­lı­şan bu yak­la­şım, Tür­ki­ye’nin ta­rih­sel, böl­ge­sel ve kül­tü­rel de­rin­li­ği­ni göz ar­dı ede­rek kı­sa va­de­li he­sap yap­mak­ta­dır.
Di­ğer söy­lem ise, me­se­le­nin bo­yut­la­rı­nı ye­te­rin­ce tar­tış­ma­dan ha­ma­si bir şe­kil­de yak­laş­mak­ta­dır. Böy­le bir yak­la­şım Ba­rış Gü­cü mis­yo­nu­nu ve Tür­ki­ye’nin bu ko­nu­da­ki muh­te­mel kat­kı­la­rı­nı ve edi­ne­bi­le­ce­ği olum­lu de­ne­yim­le­ri ye­te­rin­ce ir­de­le­me­mek­te­dir. Tür­ki­ye’nin kat­kı­sı­nın İs­ra­il’in sı­nı­rı­nı ko­ru­mak ve­ya Hiz­bul­lah’ı si­lah­sız­lan­dır­mak ol­ma­ma­sı ge­rek­ti­ği ko­nu­sun­da Türk ka­mu­oyu­nun kon­sen­sü­sü söz ko­nu­su­dur. An­cak maz­lum Lüb­nan ve Fi­lis­tin halk­la­rı­nın hak­la­rı­nın kim ta­ra­fın­dan ve ne şe­kil­de ko­ru­na­ca­ğı be­lir­siz­dir. Bu ko­nu­da bir çer­çe­ve oluş­tu­rul­ma­dan Or­ta­do­ğu’nun bü­tü­nün­de is­tik­ra­rın sağ­lan­ma­sı müm­kün gö­rün­me­mek­te­dir. Tür­ki­ye’nin böl­ge­de da­ha faz­la söz sa­hi­bi ola­bil­me­si için bu ko­nu­da si­ya­sî ini­si­ya­tif al­ması bir zo­run­lu­luktur.
 
Ye­ni Or­ta­do­ğu Denk­le­mi ve Tür­ki­ye
Bu ko­nu­da Tür­ki­ye için kri­tik hu­sus, “Gü­ney Lüb­nan’a Ba­rış Gü­cü bir­li­ği yol­la­mak ge­le­ce­ğe yö­ne­lik Or­ta­do­ğu ta­sa­rım­la­rın­da Tür­ki­ye açı­sın­dan an­lam­lı bir ye­re otur­mak­ta mı­dır, yok­sa Tür­ki­ye baş­ka ta­sa­rım­lar­da ken­di­si için bi­çi­len bir ro­le mi itil­mek­te­dir?” so­ru­su­dur. Bu ge­nel denk­lem­de Tür­ki­ye’nin ko­nu­mu net­leş­me­den Ba­rış Gü­cü’n­de­ki ro­lü bir an­lam ifa­de et­me­ye­cek­tir.
As­ker gön­der­me ko­nu­su tar­tı­şı­lır­ken, İs­ra­il’in Gü­ney Lüb­nan’a ne amaç­la sal­dır­dı­ğı ve Or­ta­do­ğu’nun bü­tü­nü­ne yö­ne­lik önü­müz­de­ki dö­nem için ya­pı­lan he­sap­lar da göz önün­de bu­lun­du­rul­ma­lı­dır. Ope­ras­yo­nun te­mel he­de­fi Hiz­bul­lah’ı, bir da­ha to­par­la­na­ma­ya­cak şe­kil­de vur­mak ve as­ke­rî kay­nak­la­rı­nı tah­rip et­mek, bu­nun ya­nı sı­ra ABD ve İs­ra­il ta­ra­fın­dan ya­pı­la­bi­le­cek bir İran ope­ras­yo­nu ön­ce­si Hiz­bul­lah teh­di­di­ni or­ta­dan kal­dır­mak­tı. Da­ha da ge­niş kap­sam­lı de­ğer­len­di­ri­lir­se, bu ope­ras­yon Or­ta­do­ğu’yu et­nik ve din­sel açı­dan bö­le­rek ye­ni­den şe­kil­len­dir­me gi­ri­şi­mi­nin so­mut bir adı­mı ola­rak da gö­rü­le­bi­lir. Lüb­nan, et­nik açı­dan Or­ta­do­ğu’nun en kar­ma­şık ül­ke­si; bu açı­dan da­ha son­ra ya­pı­la­bi­le­cek ge­niş kap­sam­lı ope­ras­yon­lar için bir la­bo­ra­tu­ar ko­nu­mun­da­dır. Tüm bu amaç­la­ra kar­şın ger­gin­li­ğin so­nuç­la­rı İs­ra­il ve ABD açı­sın­dan hiç de he­sap­la­dık­la­rı gi­bi ol­ma­mış­tır. İs­ra­il’in iş­gal ve sal­dı­rıy­la el­de et­me­ye ça­lış­tık­la­rı­nı Ba­rış Gü­cü mis­yo­nu ye­ri­ne ge­ti­rir­se; bu, sal­dır­gan­lı­ğı ödül­len­dir­mek ve da­ha son­ra­ki sal­dır­gan­lık­la­rı ce­sa­ret­len­dir­mek an­la­mı­na ge­le­cek­tir.
 
Tür­ki­ye Ba­rış Gü­cü Gön­de­re­bi­lir Ama…
Ba­rış gü­cü kap­sam­lı bir mü­da­ha­le bi­çi­mi­dir. Sı­cak bir ça­tış­ma böl­ge­si­ne gi­dip ça­tış­ma­yı dur­dur­mak Ba­rış Gü­cü’­nün ön­ce­lik­li ama­cı de­ğil­dir. Ba­rış Gü­cü gö­rev­le­ri da­ha çok sı­cak ça­tış­ma­nın dur­ma­sın­dan son­ra BM ka­ra­rıy­la dev­re­ye gi­rer. Ba­rış gü­cü ça­tış­ma­nın fark­lı sü­reç­le­rin­de fark­lı şe­kil­ler­de de­ğer­len­di­ri­lir. Dü­şük yo­ğun­luk­lu bir ça­tış­ma­nın ge­niş kap­sam­lı bir sa­va­şa dö­nüş­me­si­ni en­gel­le­mek; sa­vaş çık­mış­sa onun kı­sa sü­re­de kon­trol edil­me­si­ne kat­kı­da bu­lun­mak; ateş­kes ilan edil­miş­se ateş­ke­si de­net­le­mek; ateş­kes son­ra­sı du­rum­da ise alt­ya­pı hiz­met­le­ri­ni sağ­la­mak ve in­sa­nî yar­dım gö­tü­rüp böl­ge­nin nor­mal­leş­me­si­ne kat­kı­da bu­lun­mak Ba­rış Gü­cü ope­ras­yon­la­rı­nın te­mel he­def­le­ri­dir.
Or­ta­do­ğu’da et­nik ve di­nî kamp­laş­ma­lar, ça­tış­ma­lar ve her tür­lü is­tik­rar­sız­lık Tür­ki­ye’nin çı­kar­la­rı­na ters­tir. Tür­ki­ye Or­ta­do­ğu’ya yö­ne­lik bir stra­te­ji be­lir­ler­ken bu çer­çe­ve­yi göz önün­de bu­lun­dur­ma­lı­dır. Tür­ki­ye’nin Lüb­nan’da in­sa­nî yar­dım ve alt­ya­pı in­şa­sı ko­nu­sun­da ak­tif rol al­ma­sı­nın sal­dı­rı­dan ağır ya­ra alan Lüb­nan ve Fi­lis­tin halk­la­rı­nın ya­ra­la­rı­nın sa­rıl­ma­sı­na kat­kı­sı ola­cak­tır. An­cak İs­ra­il’in Türk as­ker­le­ri ta­ra­fın­dan ko­run­du­ğu iz­le­ni­mi, Tür­ki­ye’nin böl­ge­de­ki ta­rih­sel ve kül­tü­rel de­rin­li­ği­ni ve ser­ma­ye­si­ni önem­li öl­çü­de azal­ta­cak­tır. Fi­lis­tin’de is­tik­ra­rı sağ­la­ya­ma­ya­cak bir or­tam Lüb­nan’a da is­tik­rar ge­tir­me­ye­cek­tir. Bu açı­dan BM ka­ra­rı­na ek ola­rak, Fi­lis­tin’in re­fa­hı ve gü­ven­li­ği ko­nu­sun­da so­mut adım­lar atıl­mak zo­run­da­dır. Tür­ki­ye’nin Ba­rış Gü­cü’­ne kat­kı­da bu­lu­na­bil­me­si için aşa­ğı­da­ki şart­lar el­zem­dir:
• İs­ra­il, Gaz­ze ve Ba­tı Şe­ri­a’ya uy­gu­la­dı­ğı ab­lu­ka­yı kal­dır­ma­lı ve bu böl­ge­le­re in­sa­nî yar­dım ya­pıl­ma­sı ko­nu­sun­da so­run çı­kar­ma­ma­lı­dır. Zira Fi­lis­tin’de çı­ka­bi­le­cek bir ger­gin­lik doğ­ru­dan Lüb­nan’da his­se­di­le­cek­tir.
• İs­ra­il’in ve Hiz­bul­lah’ın is­tik­ra­rı ve ateş­ke­si bo­zu­cu mü­da­ha­le­le­ri olur­sa, bun­la­rı ce­za­lan­dır­mak için so­mut bir yap­tı­rım re­ji­mi üze­rin­de an­la­şıl­ma­lı ve bu yap­tı­rım­la­rın uy­gu­la­na­ca­ğı ko­nu­sun­da baş­ta ABD ol­mak üze­re ulus­la­ra­ra­sı ka­mu­oyun­dan so­mut te­mi­nat alın­ma­lı­dır. Böy­le bir te­mi­nat alın­ma­dan Ba­rış Gü­cü as­ke­ri gön­der­mek tam bir ku­mar olur.
• Ha­mas ve Hiz­bul­lah meş­ru ak­tör­ler ola­rak İs­ra­il ABD ve AB ta­ra­fın­dan ka­de­me­li bir şekilde si­ya­sî sü­re­ce da­hil edil­me­li­dir. Hiz­bul­lah ve Ha­mas’ın si­ya­sal sü­re­ce dâ­hil edil­me­si olum­lu bir dö­nü­şüm ge­çir­me­le­ri­ne ne­den ola­cak­tır.
• Lüb­nan sal­dı­rı­sı es­na­sın­da iş­le­nen in­san­lık suç­la­rı ko­nu­sun­da bir so­ruş­tur­ma baş­la­tıl­ma­lı­dır. Özel­lik­le İs­ra­il’in kit­le im­ha si­lah­la­rı kul­lan­dı­ğı­na da­ir id­dia­lar ta­raf­sız göz­lem­ci­ler­ce araş­tı­rıl­ma­lı ve ih­lal­ler ger­çek­leş­ti­ril­miş­se bu ko­nu­da yap­tı­rım uy­gu­lan­ma­lı­dır.
• Lüb­nan’da­ki İs­ra­il bom­bar­dı­ma­nı mil­yar­lar­ca do­lar­lık mad­dî za­ra­ra ne­den ol­muş­tur. İs­ra­il ne­den ol­du­ğu yı­kım­lar­dan do­la­yı bir şe­kil­de mad­dî be­del öde­me­li­dir; ak­si tak­dir­de ya­pı­lan ve ya­pıl­ma­sı ön­gö­rü­len alt­ya­pı ça­lış­ma­la­rı ve ça­ba­lar bo­şa gi­de­bi­lir.
Tüm bu şart­la­rın ka­bu­lü da­hi Tür­ki­ye açı­sın­dan ris­ki azalt­ma­ya­cak­tır; an­cak ta­raf­la­rın sa­mi­mi ol­duk­la­rı­nı gös­ter­me­le­ri açı­sın­dan bu şart­la­rı ka­bul et­me­le­ri ge­rek­mek­te­dir. Or­ta­do­ğu’nun bü­tü­nü­ne yö­ne­lik ba­rış­çı ta­sa­rım­lar ko­nu­sun­da di­ğer il­gi­li ta­raf­lar da sa­mi­mi ol­duk­la­rı­nı gös­ter­mek du­ru­mun­da­dır­lar. Tür­ki­ye’nin dı­şar­ıdan ken­di­ne da­ya­tı­lan rol­le­ri ka­bul et­me­si Tür­ki­ye’nin ve böl­ge­nin çı­ka­rı­na uy­gun de­ğil­dir.

Paylaş Tavsiye Et