Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Türkiye Siyaset
Ermeni soykırımı tasarısı: Türkiye’nin derin sorunu
Nuh Yılmaz
ABD KON­GRE­Sİ’NE su­nu­lan Er­me­ni soy­kı­rı­mı ta­sa­rı­sın­da so­na ge­li­ni­yor. Ta­sa­rı­nın en­gel­len­me­si nok­ta­sın­da Tür­ki­ye’nin at­tı­ğı adım­la­rın so­nuç­la­rı alınmaya baş­la­dı. Ame­ri­kan Kon­gre­si’ni ay­dın­lat­ma iş­le­vin­den “si­ya­sal iliş­ki­le­rin za­rar gö­re­ce­ği” di­li­ne ge­çiş ya­pan Tür­ki­ye’nin stra­te­ji­si cid­di bir iv­me ka­zan­dı. Bu ça­ba­nın ar­ka­sın­da­ki en önem­li fak­tör ise, ko­nu­nun dev­let cid­di­ye­tiy­le ele alın­ma­sı ve çe­şit­li dev­let bi­rim­le­ri ara­sın­da cid­di bir ko­or­di­nas­yon sağ­lan­ma­sı. İla­ve­ten, ko­nu­nun sa­de­ce yö­ne­tim­le ya­pı­lan pa­zar­lık ile sı­nır­lan­ma­yıp, ka­mu dip­lo­ma­si­si şek­li­ni al­ma­sı da önem­li. ABD zi­ya­ret­le­ri­ni sa­de­ce si­ya­si­le­re has­ret­me­yip, lo­bi­ler, dü­şün­ce ku­ru­luş­la­rı, ga­ze­te­ci­ler gi­bi ka­mu­oyu­nu et­ki­le­yen çev­re­ler­le de gö­rü­şen Tür­ki­ye’den ge­len he­yet­ler, ka­mu dip­lo­ma­si­si­ni ba­şa­rıy­la uy­gu­la­dı­lar. Bu ise, ka­ra­rın de­ğiş­ti­ril­me­si ko­nu­sun­da net bir so­nuç ver­me­se de Tür­ki­ye’nin tez­le­ri­ni da­ha ra­hat an­la­ta­bi­le­ce­ği bir di­li in­şa et­me­si nok­ta­sın­da ve­rim­li ol­du.
Bush yö­ne­ti­mi bek­len­di­ği gi­bi Kon­gre üze­rin­de bas­kı kur­ma­ya ça­lı­şı­yor. Bu­nun ilk adı­mı med­ya­ya da sı­zan Ri­ce-Ga­tes mek­tu­bu ol­du. Con­do­le­ez­za Ri­ce ve Bob Ga­tes ta­sa­rı­nın et­ki­li isim­le­ri Nancy Pe­lo­si, Tom Lan­tos ve John Bo­eh­ner’e or­tak bir mek­tup ya­za­rak ta­sa­rı­nın geç­me­me­si­ni is­te­di. Mek­tu­bun aka­bin­de, Tem­sil­ci­ler Mec­li­si’nde Dı­şiş­le­ri Ba­kan Yar­dım­cı­sı Dan Fri­ed’in ver­di­ği ifa­de­nin de gös­ter­di­ği gi­bi Bush yö­ne­ti­mi ta­sa­rı aley­hin­de ku­lis ya­pı­yor.
An­cak tüm bun­la­rın me­se­le­nin ya­pı­sal ka­rak­te­ri­ne de­ğin­me­me­si uy­gu­la­nan yön­tem­le­rin kı­sa va­de­li olu­şu­nu or­ta­ya ko­yu­yor. Zi­ra hem Ri­ce-Ga­tes mek­tu­bun­da hem de Fri­ed’in ifa­de­le­rin­de me­se­le “ulu­sal gü­ven­lik” açı­sın­dan ele alı­nı­yor ve ta­sa­rı­nın geç­me­si­nin muh­te­mel so­nuç­la­rı sı­ra­la­nı­yor: İn­cir­lik’in ve Ha­bur sı­nır ka­pı­sı­nın ka­pa­tıl­ma­sı, Er­me­nis­tan-Tür­ki­ye iliş­ki­le­ri­ne ve­re­ce­ği za­rar, ulu­sal­cı­lı­ğın yük­sel­me ih­ti­ma­li, ABD kar­şıt­lı­ğı­nın kök­leş­me­si, Tür­ki­ye’de­ki Er­me­ni Ce­maa­ti’nin zor du­ru­ma düş­me­si ve Tür­ki­ye’nin ko­nuy­la ‘yüz­leş­me’ im­ka­nı­nın yok edil­me­si.
İn­cir­li­k üssünün ka­pa­tıl­ma ih­ti­ma­li­nin ve­re­ce­ği za­rar uzun uza­dı­ya mad­di kar­şı­lık­la­rıy­la an­la­tı­lı­yor. Zi­ra ABD için ön­ce­lik­li me­se­le hâ­lâ as­ke­rî des­tek. Bun­da şa­şır­tı­cı ve yan­lış olan bir du­rum yok. Ame­ri­kan kar­şıt­lı­ğı da tu­tar­lı ve ras­yo­nel bir ge­rek­çe. Tür­ki­ye-Er­me­nis­tan iliş­ki­le­ri­nin ge­le­ce­ği ise za­ten Tür­ki­ye’nin sü­rek­li gün­de­me ge­tir­di­ği bir ko­nu. An­cak son kı­sım, ya­ni “Tür­ki­ye Er­me­ni Ce­maa­ti’nin du­ru­mu” ve ‘yüz­leş­me’ ol­duk­ça il­ginç. Hrant Dink sui­kas­tı­nın kı­nan­ma­sı ile baş­la­yan bu vur­gu, san­ki ABD’nin der­di Er­me­ni Ce­maa­ti’nin ah­va­li imiş, ta­sa­rı ge­çer­se Ce­ma­at’in za­rar gör­me­sin­den kor­ku­yor­lar­mış gi­bi bir ha­va ya­ra­tı­yor. Er­me­nis­tan’la iliş­ki­ler Was­hing­ton’da­ki lo­bi­yi tes­kin et­me­ye yö­ne­lik ifa­de­ler ola­rak ele alı­na­bi­lir; an­cak Tür­ki­ye Er­me­ni Ce­maa­ti’nden bah­se­dil­me­si ko­nu­su­na mim koy­mak­ta fay­da var. ABD’nin ta­sa­rı­yı stra­te­jik ne­den­ler­le en­gel­le­me­ye ça­lış­ma­sı­na rağ­men ko­nu­yu Er­me­ni Ce­maa­ti’nin esen­li­ği­ne bağ­la­ma­sı asıl teh­di­di oluş­tu­ru­yor. Tür­ki­ye’nin ka­lı­cı çö­züm­de ıs­rar­lı ol­ma­ma­sı, yer­li bir un­su­ru­nun da­ha dı­şa­rı­ya muh­taç ha­le ge­ti­ril­me­si so­nu­cu­nu do­ğu­ra­bi­lir.
Ame­ri­kan yö­ne­ti­mi­nin ta­sa­rı aley­hin­de­ki tav­rı, si­ya­si çev­re­ler­de ade­ta dü­ğün bay­ram­la kar­şı­la­nı­yor. Oy­sa yö­ne­tim ön­ce ya­şa­nan tra­jik ha­di­se­ler­den, top­lu kat­li­am­lar­dan, 1,5 mil­yon Er­me­ni’nin kat­lin­den la­fa gi­ri­yor, en ni­ha­ye­tin­de “Ya­hu bu­nun adı soy­kı­rım ama kay­be­de­ce­ği­miz çok şey var, ge­lin şim­di­lik bu­na kat­li­am di­ye­lim” şek­lin­de bi­ti­ri­yor. Tür­ki­ye’nin ‘yüz­leş­me­si’ umu­dun­dan bah­se­dil­me­si ise ko­nu­nun as­lın­da ABD ta­ra­fın­da bit­miş ol­du­ğu­nu, yö­ne­tim­le Kon­gre ara­sın­da sa­de­ce yön­tem far­kı bu­lun­du­ğu­nu gös­te­ri­yor. Kon­gre Tür­ki­ye’yi dış bas­kıy­la te­dip et­me mis­yo­nu­nu üst­le­nir­ken, yö­ne­tim za­ma­na bı­rak­ma­yı sa­vu­nu­yor. Bu yüz­den Tür­ki­ye ka­lı­cı çö­züm bul­mak zo­run­da. Zi­ra kon­jonk­tü­rel avan­ta­jın yi­ti­ril­di­ği gün, ta­sa­rı da ge­çe­cek­tir.
Bu ne­den­le Er­me­ni soy­kı­rı­mı ta­sa­rı­sı, Tür­ki­ye’nin bir iç so­ru­nu ve dev­le­tin asıl de­rin so­ru­nu­nun semp­tom­la­rın­dan sa­de­ce bi­ri. Ko­nu­nun çö­zü­mü de Tür­ki­ye’nin, ken­di Er­me­ni un­su­ruy­la iliş­ki­si­ni ele alış tar­zı, ge­niş çer­çe­ve­de ise bü­tün un­sur­la­rıy­la iliş­ki­si­nin na­sıl ku­ru­la­ca­ğıy­la irtibatlı. Bu yüz­den Hrant Dink ile Pat­rik Mu­taf­yan ara­sın­da­ki fark, as­lın­da Tür­ki­ye’nin ken­di un­sur­la­rıy­la iliş­ki­si­nin ni­te­li­ğiy­le il­gi­li bir so­run. Ko­nu­nun ya­pı­sal ve si­ya­sal bir çer­çe­ve­de ele alı­nıp tar­tı­şıl­ma­ma­sı, yer­li bir un­su­run ya­ban­cı­laş­tı­rıl­ma­sı ko­nu­su­nun ta­sa­rı üze­rin­den ger­çek­leş­ti­ril­di­ği ha­ki­ka­ti­ni ör­tü­yor. Ta­sa­rı bu yüz­den mer­ke­zî önem­de. Tür­ki­ye’nin ken­di içiy­le ku­ra­ca­ğı iliş­ki­nin ni­te­li­ği­ni be­lir­le­ye­cek ol­ma­sın­dan do­la­yı da ay­nı za­man­da bir iç gü­ven­lik ve si­ya­set so­ru­nu.
Ha­di­se, Tür­ki­ye’nin in­san hak­la­rı kar­ne­sin­de­ki ak­sak­lık­la­rı ve Müs­lü­man un­sur­la din ek­sen­li ya­şa­nan so­run­la­rı AB’ye, Kürt so­ru­nu­nu AB/ABD/İs­ra­il’e ha­va­le et­me­si­nin, Er­me­ni soy­kı­rı­mı ta­sa­rı­sı nok­ta­sın­da Er­me­ni Ce­maa­ti ör­ne­ğin­de tek­rar­lan­ma­sı­dır. Dev­le­tin ken­di un­sur­la­rıy­la ba­rış­mak ye­ri­ne sa­vaş­ma­sı, bu un­sur­la­rı ön­ce ezip umut­suz­lu­ğa it­me­si, son­ra da des­tek için can hav­liy­le dı­şa­rı­ya bak­ma­sı­na ve gi­de­rek de ha­in­leş­ti­ril­me­si­ne yol açı­yor. Ha­in­leş­ti­ri­len un­sur ise son­ra ko­lay­ca tas­fi­ye ya da tes­vi­ye edi­li­yor. Kürt­le­re de İs­lam­cı­la­ra da 12 Ey­lül son­ra­sı sol­cu­la­ra da oy­na­nan ay­nı oyun­du. İs­lam­cı­la­rı AB ka­pı­la­rı­na dü­şü­ren­ler­le, Kürt­le­ri AB/ABD/İs­ra­il ka­pı­la­rı­na dü­şü­ren­ler bu si­ya­se­ti uy­gu­la­yan­lar­dır. Er­me­ni Ce­maa­ti’nin ha­re­ke­te ge­çi­ril­me­siy­le soy­kı­rım ta­sa­rı­sı me­se­le­si­ni ta­ma­men çö­ze­rek da­ha güç­lü ha­le ge­le­bi­le­cek olan Tür­ki­ye, bir yer­li un­su­run da­ha dış des­te­ğe ümit bağ­lar ha­le ge­ti­ril­me­siy­le uzun va­de­de kay­be­di­yor.
Söz ge­li­mi Was­hing­ton’da dü­zen­le­nen ABD’nin en bü­yük Mu­se­vi lo­bi ör­gü­tü AI­PAC’ın kon­gre­sin­de Tür­ki­ye Mu­se­vi Ce­maa­ti üye­le­ri ta­sa­rı ko­nu­sun­da Tür­ki­ye le­hi­ne lo­bi yap­tı­lar. Bu hem Tür­ki­ye’nin dev­let ola­rak ABD’de­ki Mu­se­vi lo­bi­sin­den me­det um­ma­sı­nın önü­ne geç­me­si hem de ben­zer bir tav­rın Er­me­ni Ce­maa­ti’ne de ör­nek teş­kil et­me­si açı­sın­dan önem­li. An­cak bu­nun için Er­me­ni Ce­maa­ti de ön­ce­lik­le en azın­dan Mu­se­vi Ce­maa­ti ka­dar ken­di­si­ni gü­ven­de his­set­me­li.
Yer­li un­sur­la­rın ‘ha­in­leş­ti­ril­me­si’ kı­sa va­de­de dev­let elit­le­ri­nin ik­ti­da­rı­nı pe­kiş­tir­me­ye ya­ra­ya­bi­lir; an­cak bu, Tür­ki­ye’nin si­ya­si ya­pı­sı­nın sağ­lık­lı bir şe­kil al­ma­sı­nın önü­nü tı­ka­ya­cak­tır. Me­se­le­nin ya­pı­sal bir şe­kil­de ele alın­ma­sı ise yu­ka­rı­da­ki ted­bir­ler­le kon­trol al­tı­na alı­nan sü­re­cin, uzun va­de­de içe­ri­de hal­le­dil­me­si­ni ge­rek­ti­ri­yor. Tür­ki­ye’nin soy­kı­rım ta­sa­rı­sı ile il­gi­li önün­de iki se­çe­nek var: ABD’de­ki te­mas­lar, stra­te­jik iliş­ki ve ödün­ler­le çö­zü­mü er­te­le­mek ya da me­se­le­nin çö­zü­mü­nü içe­ri­de ara­ya­rak iç ba­rı­şı te­sis eder­ken ko­nu­yu ni­hai çö­zü­me ulaş­tır­mak.
Tür­ki­ye, Os­man­lı’dan dev­ral­dı­ğı ge­le­nek­le yer­li un­sur­la­ra su­nu­lan ya­ban­cı hi­ma­ye­si­nin ne­re­le­re va­ra­bi­le­ce­ği­ni gö­re­cek fe­ra­set ve ba­si­re­te sa­hip. Stra­te­jik ve as­ke­rî kay­gı­lar­la en­gel­le­nen ta­sa­rı­nın, “in­san­la­rın kalp­ten ge­len içi­ne ba­kı­şı”na (Fri­ed) ha­va­le edi­le­rek, vic­dan­la iliş­ki­liy­miş gi­bi su­nul­ma­sı yak­la­şı­mı­nın ne Tür­ki­ye’ye ne de Er­me­ni Ce­maa­ti’ne fay­da­sı olur.

Paylaş Tavsiye Et
Türkiye Siyaset
DİĞER YAZILAR