Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (April 2009) > Türkiye Ekonomi > Yeni Eylem Planı ve bütçe
Türkiye Ekonomi
Yeni Eylem Planı ve bütçe
Taha Özhan
HÜ­KÜ­MET için­de bu­lun­du­ğu­muz se­ne­yi ta­mam­lar­ken eko­no­mi­de­ki ye­ni Ey­lem Pla­nı’nı da açık­la­dı. Bir­çok te­men­ni­yi içe­ri­sin­de bu­lun­du­ran 3 ay­lık Ey­lem Pla­nı, “her­han­gi bir ma­li tab­lo­nun ye­ni­den şe­kil­len­me­si­ni de­ğil, ma­li pla­nın 2007’nin son çey­re­ği­ne rast­la­yan kıs­mı­nı oluş­tu­ru­yor. Ye­ni dö­nem­de eko­no­mi­de ek­sen de­ği­şik­li­ği söz ko­nu­su. Bü­yü­me ile is­tik­ra­ra ge­çi­şin baş­la­tıl­dı­ğı bu 2007-2012 dö­ne­min­de mak­ro­eko­no­mik ek­sen, pi­ya­sa eko­no­mi­si­nin sür­dü­rül­me­si­ne da­ya­lı şe­kil­le­ne­cek. Büt­çe den­ge­si, ca­ri den­ge, ta­sar­ruf-ya­tı­rım den­ge­le­rin­de alt ya­pı sağ­lam­laş­tı­rı­la­cak. Te­mel re­form alan­la­rı ge­nel ve sek­tö­rel ve­rim­li­li­ği ar­tır­ma­ya yö­ne­lik ola­cak. Ay­rı­ca ye­ni dö­nem, ‘dü­şük ka­mu bor­cu ve is­tih­dam dö­ne­mi’ haline gelecek. Re­form­lar ko­nu­sun­da her­han­gi bir ya­vaş­la­ma ol­ma­ya­cak. Kı­sa dö­nem­de, sos­yal gü­ven­lik re­for­mu, ya­sa­laş­ma­sı için TBMM’ye su­nu­la­cak. Büt­çe ve eko­no­mik bü­yü­me açı­sın­dan önem arz eden ener­ji sek­tö­rü­ne dö­nük ted­bir­ler, Yük­sek Plan­la­ma Ku­ru­lu (YPK) ve Ener­ji Zir­ve­si’nden çı­ka­cak ka­rar­la­ra pa­ra­lel ola­rak, kı­sa sü­re­de açık­la­na­cak.” Ana sa­tır­baş­la­rı­na ve pla­nın ge­ne­li­ne bak­tı­ğı­mız­da is­tih­da­mın ar­tı­rıl­ma­sı, sa­na­yi­nin güç­len­di­ril­me­si, ka­mu ma­li re­for­muy­la be­ra­ber is­tik­ra­rın sür­dü­rül­me­si en­di­şe­le­ri­nin ön pla­na çık­tı­ğı­nı gö­rü­yo­ruz.
Ye­ni Ey­lem Pla­nı’yla ta­mam­lan­mak is­te­nen bu se­ne­yi bir yıl ön­ce ana­liz eder­ken şöy­le yaz­mış­tık: “2007 yı­lı Tür­ki­ye için zor ge­çe­cek. Si­ya­set are­na­sın­da son dört yı­lın bi­ri­ken he­sap­laş­ma­la­rı bu se­ne içe­ri­sin­de fark­lı ‘mev­zi­ler’ üze­rin­den yü­rü­tü­le­cek.” 2007’nin bü­yük bir kıs­mı ül­ke­nin eko­no­mi kar­ne­si­ne olum­lu yan­sı­ma­dı. 2006’yı si­ya­si ba­kım­dan ik­ti­da­rın eliy­le ade­ta rö­lan­ti­de ge­çi­ren Tür­ki­ye, 2007’yi de mu­ha­le­fe­tin ma­ri­fe­tiy­le eko­no­mi ala­nın­da kıs­men as­kı­da har­ca­dı. Pla­na gö­re teş­vik­le­rin böl­ge ve il baz­lı ol­mak­tan çı­ka­rı­lıp sek­tö­rel baz­lı ha­le ge­ti­ril­me­si ye­rin­de, la­kin ol­duk­ça geç ka­lın­mış bir adım. Sek­tö­rel ter­cih­le­rin, sa­na­yi-AR­GE (Üni­ver­si­te)-va­sıf­lı iş gü­cü sa­ca­yak­la­rı­na yas­la­na­rak in­şa edil­di­ği bir eko­no­mi stra­te­ji­si hâ­lâ ufuk­ta gö­rün­mü­yor. Uzun va­de­de eko­no­mik yön­süz­lük aşıl­ma­dı­ğı sü­re­ce de, ge­çen dö­nem­de iyi­leş­miş den­ge­ler ol­duk­ça hız­lı ve ko­lay bir şe­kil­de bo­zul­ma ris­ki ta­şı­yor. Bu risk­le­re Ku­zey Irak ope­ras­yo­nu­nun oluş­tu­ra­ca­ğı ma­li­yet­le­ri ve şim­di­lik ya­tış­tı­rı­lan aşı­rı-risk­li mort­ga­ge kri­zi­nin 2008 or­ta­la­rın­da ye­ni­den nük­set­me ih­ti­ma­li­ni de ka­tın­ca eko­no­mi yö­ne­ti­mi­nin te­laş­lan­ma­sı için ye­te­rin­ce se­bep ol­du­ğu­nu dü­şü­nü­yo­ruz. Ka­sım ayın­da açık­la­na­cak 5 yıl­lık ye­ni Ey­lem Pla­nı’nda bu risk­le­rin yö­ne­til­me­si­ne ma­tuf bir stra­te­ji­nin yer al­ma­sı ha­ya­ti bir önem ta­şı­yor.
2008 yı­lı mer­ke­zî yö­ne­tim büt­çe gi­der­le­ri hü­kü­met ta­ra­fın­dan ge­çen ay açık­lan­dı. Büt­çe ge­nel hat­la­rıy­la alarm zil­le­ri çal­dı­ran tür­den de­ğil. Ama fai­ze gi­de­cek olan pay %25,1 iken ya­tı­rım­la­ra ay­rı­lan pay %6,2’yi geç­mi­yor. 2007 ger­çek­leş­me tah­min­le­ri­ne gö­re 203 mil­yar YTL olan gi­der­le­rin, 2008 için %9,6 ar­tış­la 222 mil­yar YTL’ye çık­ma­sı bek­le­ni­yor. Fa­iz gi­der­le­ri­nin ise %14,3 ar­tış­la 2008 se­ne­si için 56 mil­yar YTL’ye çık­ma­sı ön­gö­rü­lü­yor. Bu dö­nem­de büt­çe açı­ğı %20’ye ya­kın ar­tış gös­te­re­cek. Fa­kat açı­ğın mil­li ge­li­rin %2,5’u ci­va­rın­da kal­ma­sı olum­lu bir gös­ter­ge. Her ne ka­dar AKP hü­kü­me­ti %6,5 fa­iz dı­şı faz­la­yı (FDF) ha­ra­ret­li bir şe­kil­de sa­vun­duy­sa da, ye­ni büt­çe­de (%6,5 he­de­fi­ne ula­şı­la­ma­ya­ca­ğı net­le­şin­ce) FDF %5,5’e çe­kil­miş. Bu ge­liş­me de büt­çe açı­sın­dan olum­lu sa­yı­la­bi­lir. An­cak ara­da­ki 1 pua­nın büt­çe­de ne­re­ye git­ti­ği bel­li de­ğil. Muh­te­me­len 1 pua­nı büt­çe­nin baş­ka ka­lem­le­rin­de de­ğil, 2007’nin se­çim yı­lı har­ca­ma­la­rın­da ara­mak ve 2008 için def­te­ri ka­pat­mak ge­re­ki­yor. Büt­çey­le il­gi­li bir di­ğer sı­kın­tı da ver­gi­ler­de. Tü­ke­tim­le bağ­lan­tı­lı ola­rak do­lay­lı ver­gi­ler­de ya­şa­nan dü­şüş, ver­gi ge­lir­le­ri­nin is­te­ni­len dü­zey­de art­ma­sı­nı en­gel­li­yor. Do­lay­lı ver­gi­le­rin top­lam ver­gi­ler içe­ri­sin­de­ki pa­yı %62 ci­va­rın­da. 171 mil­yar YTL ola­rak tah­min edi­len ver­gi ge­lir­le­ri, 2007 büt­çe­si­ne gö­re %8 ar­tı­şa işa­ret edi­yor. 2007 ger­çek­leş­me tah­mi­ni­ne gö­re ise bu ra­kam %13’lük bir ar­tı­şa te­ka­bül edi­yor. Bu he­de­fin ne ka­dar ger­çek­çi ol­du­ğu tar­tış­ma­ya açık. Ay­nı şe­kil­de fa­iz dı­şı gi­der­le­rin kon­trol al­tın­da tu­tu­la­ca­ğı vaa­di ya da %5 fa­iz dı­şı har­ca­ma­nın tut­tu­rul­ma­sı da zor gö­zü­kü­yor.
Büt­çe tah­min­le­riy­le be­ra­ber mak­ro­eko­no­mik gös­ter­ge­le­re bak­tı­ğı­mız­da ise kar­şı­mı­za şu tab­lo çı­kı­yor. 2007 (ger­çek­leş­me) tah­mi­ni­ne gö­re 647 mil­yar YTL ol­ma­sı bek­le­nen GSMH, 2008 için 717 mil­yar YTL ola­rak ön­gö­rül­müş. Bü­yü­me hı­zı­nın 2007 için %5, 2008 için­se %5,5 ola­ca­ğı tah­min edil­miş. Üre­ti­ci fi­yat­la­rı enf­las­yo­nu­nun 2007 yı­lı so­nun­da %6,08; 2008’de ise %3,75 ol­ma­sı bek­le­ni­yor. Tü­ke­ti­ci fi­yat­la­rı enf­las­yo­nu ise %6,5 ve %4 ola­rak tah­min edi­li­yor. İt­ha­lat 2007’de 166 mil­yar do­la­ra, 2008’de ise 182 mil­yar do­la­ra çı­kı­yor. Ay­nı dö­nem­de ih­ra­cat 104 ve 117 mil­yar do­lar ola­rak ön­gö­rül­müş. 2008 yı­lın­da or­ta­la­ma do­lar ku­ru 1,37, pet­rol fi­yat­la­rı da or­ta­la­ma 71,2 do­lar alın­mış. Bu ko­nu he­men bir­çok ik­ti­sat­çı­nın dik­ka­ti­ni çek­ti. 2008 so­nun­da ku­run 1,37’yi ya­ka­la­ma­sı için, YTL’nin or­ta­la­ma­da %30 de­ğer kay­bet­me­si ge­re­ki­yor. Ya­ni ya YTL ken­di ken­di­ne de­ğer kay­be­de­cek ya da pet­rol fi­yat­la­rı­nın (dün­ya eko­no­mi­si­nin en ge­nel gös­ter­ge­si ka­bul eder­sek) ay­nı dü­ze­yi ko­ru­ma­sı­nı is­tik­rar­dan baş­ka bir ol­gu ile açık­la­ma­mız ge­re­ke­cek.
Ye­ni dö­ne­min risk­le­ri­nin büt­çe­de ne den­li yer al­dı­ğı da ce­vap­lan­ma­sı ge­re­ken di­ğer bir önem­li so­ru. Ma­li­ye Ba­ka­nı Ke­mal Una­kı­tan bu tür­den su­al­le­re ge­re­ğin­den hız­lı şe­kil­de ce­vap­lar ve­ri­yor. Me­se­la ola­sı bir Ku­zey Irak ope­ras­yo­nu için “Büt­çe­miz­de yer alır” di­ye­bi­li­yor. Hiç­bir di­na­mi­ği­ni de­ğil büt­çe­ye ye­dir­mek, si­ya­si bir pro­jek­si­yo­na bi­le ta­bi tut­ma­nın müm­kün ol­ma­dı­ğı bir as­ke­rî ha­re­ka­tın ma­li­ye­miz ta­ra­fın­dan büt­çe­de he­sap­lan­mış ol­ma­sı el­bet­te tak­dir edil­me­si ge­re­ken bir ba­şa­rı­dır! 2008 büt­çe­sin­de sa­vun­ma gi­der­le­rin­de %6, em­ni­yet har­ca­ma­la­rın­da %3 ve Jan­dar­ma büt­çe­sin­de ise %1,4’lük bir ar­tış ön­gö­rü­lü­yor. Sa­de­ce bu üç ka­le­min 2008 büt­çe­sin­de­ki top­la­mı 23 mil­yar YTL’yi ge­çi­yor. MİT, Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı, ih­ra­cat ve pet­rol fi­yat­la­rın­da­ki trend­den (pet­rol fi­yat­la­rı­nın 100 do­lar psi­ko­lo­jik eşi­ği­ni aş­ma­ya çok yak­laş­tı­ğı­nı da akıl­da tu­ta­rak) kay­nak­la­nan ka­yıp­lar ise bu ra­ka­ma dâ­hil de­ğil. Do­la­yı­sıy­la bir Ku­zey Irak ope­ras­yo­nu­nun büt­çe üze­rin­de oluş­tu­ra­ca­ğı yük tah­min edi­len ra­kam­la­rın çok üs­tü­ne çı­ka­bi­lir. Ay­rı­ca muh­te­mel bir ope­ras­yo­nun dış dün­ya­da oluş­tu­ra­ca­ğı yan­kı öl­çü­sün­de doğ­ru­dan ya­ban­cı ya­tı­rım­lar, bor­sa ve sı­cak pa­ra üze­rin­de olu­şa­cak bas­kı­la­rı da he­sap­la­mak zo­run­da­yız.
Ye­ni Ey­lem Pla­nı ve büt­çe bir­çok risk ve te­zat ge­liş­mey­le be­ra­ber ha­ya­ta ge­çe­cek. İs­tik­rar ve dü­şük ka­mu bor­cu­nun fa­iz ve kur çe­liş­ki­si içe­ri­sin­de; enf­las­yon he­def­le­me­si ile fa­iz­le­rin yö­nü ara­sın­da ça­tı­şa­rak bir yön bul­ma­mız ge­re­ki­yor. Bü­tün bun­la­rı ya­par­ken hem is­tih­dam pi­ya­sa­sı­nın ka­li­te­si­ni ar­tır­ma­yı hem de iş­siz­lik ora­nı­nı aşa­ğı çek­me­yi he­def­li­yo­ruz. Bun­lar ol­duk­ça müş­kü­lat­lı bir eko­no­mi yö­ne­ti­mi an­la­mı­na ge­li­yor. Beş yıl­lık ye­ni ey­lem pla­nıy­la da­ha açık bir şe­kil­de or­ta­ya çı­ka­cak olan stra­te­ji­yi he­nüz bil­mi­yo­ruz. Yi­ne de yıl so­nu ey­lem baş­lık­la­rı­na ba­ka­rak sı­kın­tı­lı ama olum­lu bir yön­de ha­re­ket et­ti­ği­mi­zi söy­le­mek müm­kün. Şim­di­den ha­yır­lı ol­sun di­ye­lim.

Paylaş Tavsiye Et
Türkiye Ekonomi
DİĞER YAZILAR