Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (December 2008) > Dünya Siyaset > Putin, Kremlin’e dönüş biletini aldı
Dünya Siyaset
Putin, Kremlin’e dönüş biletini aldı
Vügar İmanbeyli

GE­ÇEN se­ne tam bu za­man­lar­da, Rus­ya Dev­let Baş­ka­nı Vla­di­mir Pu­tin’in baş­kan­lık kol­tu­ğu­nu dev­re­dip dev­ret­me­ye­ce­ği ve­ya bir ha­lef ta­yin edip et­me­ye­ce­ği tar­tı­şı­lı­yor­du. Tah­min­le­rin ço­ğu, Pu­tin’in baş­kan­lı­ğı ken­di­ne ya­kın bi­ri­ne dev­ret­se bi­le ik­ti­da­rı bı­rak­ma­ya­ca­ğı yö­nün­dey­di. Zi­ra son se­kiz se­ne­de olu­şan ik­ti­dar şe­ma­sı­nın mi­ma­rı olan bir ki­şi­nin sis­tem dı­şın­da ka­la­ma­ya­ca­ğı dü­şü­nü­lü­yor­du. Bek­le­nil­di­ği gi­bi Di­mit­ri Med­ve­dev dev­let baş­ka­nı se­çi­lir­ken, Pu­tin’in baş­ba­kan­lık gö­re­vi­ne gel­di­ği Ma­yıs ayın­dan be­ri ge­çen sü­re ve özel­lik­le Gü­ney Oset­ya’da­ki sa­vaş, Rus­ya’da ip­le­rin as­lın­da ki­min elin­de ol­du­ğu­nu açık­ça or­ta­ya koy­du.

Bu­nun­la be­ra­ber, sa­va­şın he­men aka­bin­de ka­pı­ya da­ya­nan eko­no­mik kri­zin, Baş­ba­ka­n Putin’i zor du­rum­da bı­rak­tı­ğı ve nü­fuz kay­bı­na uğ­rat­tı­ğı se­zil­mek­tey­di. Geç­ti­ği­miz ay ya­şa­nan son ge­liş­me­ler­le bir­lik­te Pu­tin’in ar­tık Krem­lin’e hız­lı bir dö­nüş ya­pa­ca­ğıy­la il­gi­li çe­şit­li se­nar­yo­lar ye­ni­den üre­til­me­ye baş­lan­dı.
Gö­rev­de­ki Dev­let Baş­ka­nı Med­ve­dev’in ge­çen ay Fe­de­ral Par­la­men­to’da­ki mu­tat yıl­lık ko­nuş­ma­sın­da gün­de­me ge­tir­di­ği ana­ya­sa de­ği­şik­li­ği tek­li­fi, il­gi­li tar­tış­ma­la­rın alev­len­me­si­ne yol aç­tı. Med­ve­dev, se­çim ba­ra­jı­nı in­dir­me­den kü­çük par­ti­le­rin par­la­men­to­da bir şe­kil­de tem­sil edil­me­le­ri­nin sağ­lan­ma­sı, va­li aday­la­rı­nın ye­rel se­çim­ler­de bi­rin­ci olan si­ya­si par­ti ta­ra­fın­dan dev­let baş­ka­nı­na tek­lif edil­me­si, hü­kü­me­tin par­la­men­to önün­de he­sap ver­me­si vs. gi­bi Rus­ya’da­ki mev­cut po­li­tik sis­tem için­de pek de önem­li gö­zük­me­yen öne­ri­ler sı­ra­la­dı. An­cak bu öne­ri­ler için­de asıl dik­kat çe­ke­ni, ya­sa­ma ve yü­rüt­me or­gan­la­rı­nın gö­rev sü­re­le­ri­nin uza­tıl­ma­sıy­la il­gi­li ola­nıy­dı.
Med­ve­dev’in de­ği­şik­lik tek­li­fi­ne gö­re, par­la­men­to­nun alt ka­na­dı Du­ma beş yıl, dev­let baş­ka­nı ise al­tı yıl gö­rev­de ka­la­bi­le­cek. Bü­tün bu öne­ri­le­rin, li­der­li­ği­ni Pu­tin’in yap­tı­ğı ik­ti­dar par­ti­si Bir­le­şik Rus­ya’nın 20 Ka­sım’da ya­pı­lan ya­rım gün­lük 10. Kon­gre­si’nde jet hı­zıy­la gö­rü­şü­le­rek des­tek­len­di­ği­ni ve ay­nı ta­rih­ler­de Du­ma’da mü­za­ke­re edi­le­rek tas­vip edil­di­ği­ni de be­lirt­mek ge­re­ki­yor.
Pe­ki, tüm bun­lar ne an­la­ma ge­li­yor? Her ne ka­dar söz ko­nu­su ana­ya­sa de­ği­şik­lik­le­ri­nin bir son­ra­ki dö­nem­den iti­ba­ren ge­çer­li ola­ca­ğı be­lir­til­se de, bir son­ra­ki dö­ne­min de­ği­şik­li­ği­nin, Med­ve­dev’in gö­re­ve baş­la­ma­sı­nın da­ha al­tın­cı ayın­da ve hem de bu ka­dar ive­di­lik­le ka­bul edil­me­si­nin baş­ka bir açık­la­ma­sı ol­ma­lı. Bu doğ­rul­tu­da, Med­ve­dev’in ya­kın bir za­man­da bir yo­lu­nu bu­lup is­ti­fa ede­ce­ğin­den ve ye­ni­den se­çim­le­rin ya­pı­la­ca­ğın­dan bah­se­di­li­yor. Si­ya­set yo­rum­cu­la­rı­nın bir­ço­ğu, ya­kın bir za­man­da ar­tık “âdet ye­ri­ni bul­sun di­ye” ya­pı­la­cak se­çim­ler­de Pu­tin’in es­ki ma­ka­mı­na ra­hat­lık­la ge­ri ge­le­ce­ği­ni di­le ge­ti­ri­yor­lar.
 
Şart­lar Pu­tin’in Dö­nü­şü­nü Ko­lay­laş­tı­rı­yor 
Şa­yet bu ön­gö­rü­ler cid­diy­se, o hal­de Pu­tin ge­ri dö­nüş pla­nı­nı acil bir şe­kil­de uy­gu­la­ma­ya koy­muş de­mek­tir. Pu­tin’in ge­ri gel­me ni­ye­ti işin ba­şın­dan be­ri bi­lin­mek­le be­ra­ber, onun bu ace­le edi­şi ile son ay­lar­da­ki ge­liş­me­ler ara­sın­da doğ­ru­dan bir bağ­lan­tı ra­hat­lık­la ku­ru­la­bi­lir. Rus­ya’nın son yıl­lar­da­ki si­ya­si sis­te­mi­nin, Pu­tin’in kim­li­ği ve nü­fu­zu et­ra­fın­da şe­kil­len­di­ği­nin ön­ce­lik­le be­lir­til­me­si ge­re­kir. Sis­te­mi in­şa eden bi­ri­si ola­rak Pu­tin’in, baş­ba­kan­lık gi­bi ikin­cil bir po­zis­yon­da ken­di et­ki­si­ni uzun sü­re ko­ru­mak­ta zor­lan­ma­sı da çok do­ğal. Çün­kü Rus­ya’da bu mev­ki­de­ki bir ki­şi­nin ma­nev­ra ala­nı kı­sıt­lı, yet­ki­si az, so­rum­lu­lu­ğu da çok­tur ve muh­te­mel bir kriz­de so­run­la­rın fa­tu­ra­sı ona ke­si­le­bi­lir.
Bu­nun ya­nın­da, son ay­lar­da­ki ge­liş­me­ler de Pu­tin’in iti­ba­rı­na ha­lel ge­ti­re­cek ni­te­lik­te. Gür­cis­tan ile ya­şa­nan beş gün­lük sa­vaş­ta Rus­ya so­mut ola­rak hiç­bir şey ka­zan­ma­ma­nın ya­nın­da mad­di ka­yıp­la­ra uğ­ra­dı; sa­de­ce sa­va­şın ma­li­ye­ti 16 mil­yar do­lar ci­va­rın­day­dı. Ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­lar ül­ke­den çe­kil­me­ye baş­lar­ken, “ya­kın çev­re”de­ki dev­let­ler Rus­ya’ya da­ha bir me­sa­fe­li dav­ran­ma­ya yö­nel­di­ler; ör­ne­ğin Öz­be­kis­tan, Av­ras­ya Eko­no­mi Top­lu­lu­ğu’nda­ki üye­li­ği­ni as­kı­ya al­dı. ABD, AB ve Tür­ki­ye gi­bi ak­tör­ler de Kaf­kas­ya’da da­ha faz­la ak­tif ol­ma­ya ve böl­ge­de Rus­ya’yı by-pass ede­cek ener­ji ula­şım hat­la­rı­na doğ­ru­dan des­tek ver­me­ye gi­riş­ti­ler. Do­la­yı­sıy­la, Mos­ko­va ta­ra­fın­dan bu böl­ge­de iz­le­nen mil­li­yet­çi sal­dır­gan çiz­gi­nin, kom­şu­lar­la so­run ya­şa­ma­nın ya­nın­da böl­ge­sel ve kü­re­sel bağ­lam­da bir ge­ri­li­me yol aç­tı­ğı ve ül­ke men­fa­at­le­ri­ni zaa­fa uğ­rat­tı­ğı söy­le­ne­bi­lir.
Ağus­tos ayın­da bir­den­bi­re dü­şen pet­rol fi­yat­la­rıy­la be­ra­ber ma­li kriz Rus­ya’da da ken­di­ni iyi­ce gös­ter­di. 120 do­la­ra pet­rol sa­tan Rus şir­ket­le­ri, şim­di­ler­de bu­nun ya­rı­sı fi­ya­ta alı­cı bul­mak­ta zor­la­nı­yor­lar. Önem­li bir gir­di kay­na­ğı olan pet­rol, bir­kaç ay ön­ce­ye dek büt­çe faz­la­sı­na ne­den olur­ken, şim­di ge­le­cek yı­lın büt­çe­sin­de açık­lar söz ko­nu­su. Mer­kez Ban­ka­sı Baş­ka­nı S. İg­nat­yev’in açık­la­ma­sı­na gö­re, rub­le ku­ru­nu des­tek­le­mek için üç ay için­de 100 mil­yar do­lar har­can­dı. Her ne ka­dar Ma­li­ye Ba­ka­nı A. Kud­rin, re­zerv­le­rin ye­di yıl da­ha ye­te­bi­le­ce­ği­ni söy­le­se de, ül­ke­nin ulus­la­ra­ra­sı pa­ra re­zerv­le­ri son bir­kaç ay­da beş­te bir ora­nın­da azal­dı. Eko­no­mi­nin pet­rol-do­ğal­gaz ba­ğım­lı­sı ol­ma­sı ve ban­ka kre­di­le­ri­nin dur­du­rul­ma­sı so­nu­cun­da bü­yük şir­ket­ler de iş­le­ri­ni as­kı­ya al­ma­ya ve iş­çi çı­kar­ma­ya yö­nel­di­ler. Me­se­la Rus­ya’nın en bü­yük kam­yon üre­ti­ci­le­rin­den bi­ri olan ve 50 bin ça­lı­şa­nı bu­lu­nan Ka­maz şir­ke­ti, iki haf­ta­lı­ğı­na üre­ti­mi dur­du­ra­ca­ğı­nı ve on iş­çi­sin­den bi­ri­nin işi­ne son ve­re­ce­ği­ni açık­la­dı. Bu gi­di­şat, sos­yal prog­ram­la­rın uy­gu­lan­ma­sı­nı da zo­ra so­ku­yor.
Öte yan­dan yıl­lar­dır ger­çek­leş­ti­ril­me­ye ça­lı­şı­lan or­du re­for­mu da ay­rı bir te­dir­gin­lik kay­na­ğı. Zi­ra önü­müz­de­ki ay­lar­da he­men he­men her ka­de­me­den su­bay kad­ro­sun­da %40 ora­nın­da ten­ki­sa­ta gi­di­le­ce­ği be­yan edil­di ve ço­ğu emek­li edi­le­cek üst dü­zey as­ker­ler ara­sın­da 200 de ge­ne­ral yer alı­yor. Or­du­da ya­pı­la­cak re­form­la­rın su­bay­lar ara­sın­da pek an­la­şıl­ma­dı­ğı, ge­nel­lik­le dev­let kon­tro­lün­de­ki ba­sı­na da­hi yan­sı­yor. Bu da gü­ven­lik bi­rim­le­ri men­sup­la­rı ara­sın­da­ki mem­nu­ni­yet­siz­li­ğin bir gös­ter­ge­si.
Tüm bu hu­sus­lar yan ya­na gel­di­ğin­de, ge­rek yö­ne­ti­ci elit ge­rek­se de halk ara­sın­da ül­ke­de­ki mev­cut du­rum­dan mem­nun ol­ma­yan ge­niş bir kit­le­nin zu­hur et­me­ye baş­la­dı­ğı his­se­di­li­yor. Baş­ba­kan Pu­tin’in bu iki grup için­de­ki rey­tin­gi­nin de ini­şe geç­ti­ği göz­lem­le­ne­bi­lir. Hü­la­sa, nü­fu­zu pek güç­lü iken ana­ya­sa­yı de­ğiş­tir­me ge­re­ği duy­ma­yan es­ki Baş­kan’ın, şim­di “to­pun ağ­zın­da­ki Baş­ba­kan” du­ru­mu­na gel­di­ği ve ken­di ko­nu­mu­nu ve iti­ba­rı­nı za­ma­nın­da kur­tar­mak için ye­ni­den gü­ven­li bir yer olan Krem­lin’e dö­nü­şü hız­lan­dır­dı­ğı an­la­şı­lı­yor.
Kim ne der­se de­sin, post-Sov­yet coğ­raf­ya­da en sağ­lam kol­tuk, baş­kan­lık kol­tu­ğu. Şim­di­lik Vla­di­mir Ji­ri­novs­ki’nin “Dev­let baş­ka­nı­nı res­men hü­küm­dar ilan ede­lim” şek­lin­de­ki çıl­gın öne­ri­si ka­bul gör­me­se de, man­za­ra­da ola­ğa­nüs­tü bir ak­si­lik doğ­maz­sa Pu­tin, ye­ni ana­ya­sal de­ği­şik­lik­ler sonucunda iki “al­tı yıl­lık dö­nem” da­ha çar­lı­ğı­na de­vam ede­cek gi­bi gö­rü­nü­yor.

Paylaş Tavsiye Et