Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (June 2008) > Türkiye Ekonomi > Üretim ekonomisinin aynası dış ticaret
Türkiye Ekonomi
Üretim ekonomisinin aynası dış ticaret
İbrahim Öztürk
TÜR­Kİ­YE’NİN dış ti­ca­re­ti do­lu­diz­gin bir per­for­mans­la bü­yü­yor. Açık­la­nan her bir ve­ri ta­ri­hî is­ta­tis­tik­le­ri al­tüst eder­ken, ay­nı za­man­da her se­fe­rin­de da­ha bü­yük ka­fa ka­rı­şık­lık­la­rı­na yol açı­yor. Tür­ki­ye’nin dış ti­ca­re­ti­ne iliş­kin ana­li­zi­mi­ze en med­ya­tik yö­nü olan ih­ra­cat­la baş­la­ya­lım. Yıl­lık ih­ra­cat 100 mil­yar do­lar­lık psi­ko­lo­jik en­ge­li, da­ha Ey­lül 2007 so­nun­da aş­tı, yıl so­nun­da ise 107 mil­yar do­la­ra ulaş­tı. Ocak ayın­da açık­la­nan ve bir ön­ce­ki yı­la gö­re tam %50 ora­nın­da ar­tış gös­te­ren ih­ra­cat ra­kam­la­rı ise psi­ko­lo­ji­mi­ze ade­ta “ta­van” yap­tır­dı. Da­ha iki se­ne ön­ce­si­ne ka­dar ih­ra­ca­tın ay­lık baz­da 5 mil­yar do­lar se­vi­ye­si­ni ya­ka­la­ma­sı­na bün­ye­miz alış­mak­ta zor­la­nır­ken, ar­tık ay­lık baz­da ih­ra­ca­tın 10 mil­yar do­la­ra koş­tu­ğu gö­rü­lü­yor. Ta­bii bü­tün bu ba­şa­rı­la­rın bü­yük şi­ka­yet­le­re ko­nu olan “aşı­rı de­ğer­li” YTL bas­kı­sı­na rağ­men ger­çek­leş­ti­ği­ni de ila­ve ede­lim.
Şim­di se­vinç­ten kalp sek­te­si­ne uğ­ra­ma­mak için, bu­nu den­ge­le­yi­ci ge­liş­me­le­re ge­çe­lim. İh­ra­cat cep­he­sin­de bu ge­liş­me­ler olur­ken, 2007’de it­ha­la­tı­mız 170 mil­yar do­la­rı, dış ti­ca­ret açı­ğı­mız da 63 mil­yar do­la­rı bul­du. 2007 yı­lı­nın ca­ri açık ra­ka­mı ise %18 ora­nın­da ar­ta­rak 38 mil­yar do­la­ra ulaş­tı. Sa­de­ce 2007 Ara­lık ayın­da ger­çek­le­şen 5 mil­yar do­lar­lık ca­ri açık, beş se­ne ön­ce­ki yıl­lık ca­ri açı­ğı ya­ka­la­mış du­rum­da.
Öte yan­dan, Şu­bat 2007’den be­ri ih­ra­ca­tın ar­tış ora­nı it­ha­la­tın­ki­nin üze­rin­de ger­çek­le­şi­yor. Ni­te­kim 2007’de yıl­lık baz­da ih­ra­cat %25,3, it­ha­lat ise %21,8 ora­nın­da ar­tış gös­ter­di. Dış ti­ca­ret açı­ğın­da­ki ar­tış ora­nı ise %16,3 ol­du. Bu, son yıl­lar­da dış ti­ca­ret açı­ğın­da­ki en dü­şük ar­tış ora­nı. Ay­nı şe­kil­de 2003 yı­lın­da %400’den faz­la ar­tan ca­ri açık, 2006 yı­lın­da %42,2 ora­nın­da, 2007 yı­lın­da ise sa­de­ce %18 ora­nın­da art­tı. Açık­ça­sı 2007 yı­lın­da dış ti­ca­ret sek­tö­rün­de son de­re­ce önem­li bir iyi­leş­me kay­de­dil­di. Eğer bu eği­lim 2008 yı­lın­da da de­vam eder­se, ya­pı­sal dö­nü­şü­me iliş­kin bek­le­di­ği­miz “o ha­be­rin”, ya­ni sü­re­ge­len ya­tı­rım ham­le­le­ri­nin, ya­ban­cı ser­ma­ye gi­riş­le­ri­nin, ve­rim­li­lik ar­tış­la­rı­nın, mar­ka­laş­ma­nın, al­ter­na­tif pi­ya­sa­lar bul­ma ça­ba­la­rı­nın ar­tık mey­ve ver­me­ye baş­la­dı­ğı so­nu­cu­na var­mış ola­ca­ğız.
Ana­li­zi Tür­ki­ye’nin baş­lı­ca ih­ra­cat ve it­ha­lat ka­lem­le­ri­nin mu­ka­ye­se­si üze­rin­den sür­dür­mek ge­re­kir­se, Tür­ki­ye’nin 2007 yı­lın­da­ki 63 mil­yar do­lar­lık dış ti­ca­ret açı­ğı­nın yak­la­şık 42 mil­yar do­lar­lık kıs­mı­nın (%66,6) ilk 14 ka­lem­de ger­çek­leş­ti­ril­di­ği gö­rü­lü­yor. Açık ve­ri­len ka­lem­le­rin için­de nük­le­er re­ak­tör­ler ve ak­sam­la­rı, de­mir çe­lik, elek­trik­li ma­ki­ne ve ak­sam­la­rı, mi­ne­ral ya­kıt­lar ve yağ­lar (akar­ya­kıt), plas­tik ma­mul­ler, in­ci­ler, alü­min­yum, pa­muk baş­ta ge­li­yor. Bun­lar­dan akar­ya­kıt ve pet­ro­le da­ya­lı plas­tik ma­mul­ler 63 mil­yar do­lar­lık dış ti­ca­ret açı­ğı­nın tek ba­şı­na ya­rı­dan faz­la­sı­nı oluş­tu­ru­yor. Bu ko­nu­da söz ko­nu­su ürün­le­rin fi­yat­la­rı­nın düş­me­si ve var­sa yer­li pet­rol kay­nak­la­rı­nın bu­lu­nup dev­re­ye so­kul­ma­sı­nı bek­le­mek­ten baş­ka ya­pı­la­cak bir şey yok. Yi­ne it­ha­la­tı ya­pı­lan pet­ro­le bağ­lı ham ve ara mad­de­le­ri içe­ri­de iş­le­yip dı­şa­rı sat­mak ko­nu­sun­da da bir ça­ba var. Ni­te­kim TÜP­RAŞ’ın ih­ra­ca­tı 2007 yı­lın­da re­kor dü­zey­de art­tı.
Yi­ne ilk de­fa 2007 yı­lın­da oto­mo­tiv sek­tö­rü Tür­ki­ye’ye net dö­viz ka­zan­dı­ra­rak kri­tik eşi­ği geç­ti. Bun­da içe­ri­de yük­sek kre­di fa­iz­le­ri ne­de­niy­le oto­mo­tiv tü­ke­ti­mi­nin ye­re ça­kıl­mış ol­ma­sı­nın öne­mi bü­yük. Yan sa­na­yi­ye yö­ne­lik ya­tı­rım­la­rın ive­di­lik­le de­rin­leş­ti­ril­me­siy­le ar­tık bu sek­tö­rü ka­lı­cı bir şe­kil­de dö­viz ka­zan­dı­rır ha­le ge­tir­mek zo­run­lu. Tür­ki­ye’nin yer­li sek­tö­rü teks­til ve kon­fek­si­yon ise ade­ta kül­le­rin­den yük­se­li­yor. Son yıl­lar­da en bü­yük Ar-Ge ya­tı­rı­mı bu sek­tör­de ya­pıl­dı. Sek­tör, yük­sek kat­ma de­ğer, mar­ka­laş­ma, ye­ni pa­zar ko­va­la­ma ça­ba­la­rın­da kı­rıl­ma eşi­ği­ni aş­mış gö­zü­kü­yor.
Ye­ri gel­miş­ken son ola­rak kur ko­nu­su­nu bi­raz de­rin­leş­ti­rip ana­li­zi­mi­zi ni­ha­ye­te er­di­re­lim. Tür­ki­ye ya­pı­sal ola­rak üre­tim ve ih­ra­cat­ta yük­sek oran­da it­ha­la­ta ba­ğım­lı bir ül­ke. Bu yüz­den kur çık­tı­ğın­da ya da baş­ka bir de­yiş­le YTL ucuz­la­dı­ğın­da iki ge­liş­me ola­cak: İçe­ri­de yük­sek ka­li­te­de üre­te­bil­di­ği­miz ürün­le­ri üre­tip, yük­sek kur ne­de­niy­le bun­la­rı dı­şa­rı­dan it­hal et­me­ye son ve­re­ce­ği­miz­den, dış ti­ca­ret açı­ğı olum­lu şe­kil­de et­ki­le­ne­cek. Öte yan­dan it­ha­la­tı za­ru­ri olan pet­rol, ener­ji ürün­le­ri, ile­ri tek­no­lo­ji un­sur­la­rı, ni­hai ya­tı­rım mal­la­rı gi­bi üre­ti­mi­miz­de son de­re­ce yük­sek pa­ya sa­hip ka­lem­le­ri bu se­fer aşı­rı pa­ha­lı sa­tın al­ma­ya baş­la­ya­ca­ğız. Bu bir­bi­riy­le ters yön­de­ki ge­liş­me­ler ne­de­niy­le son tah­lil­de ti­ca­ret açı­ğı da­ha çok mu ar­ta­cak, yok­sa da­ha az mı? Bu so­ru­ya be­nim ce­va­bım dış ti­ca­ret açı­ğı­nın da­ha da kö­tü ola­ca­ğı yö­nün­de. Ay­rı­ca it­ha­la­tın pa­ha­lan­ma­sı ne­de­niy­le bu du­rum, üre­tim ser­ma­ye­si­nin de yur­ti­çi­ne gel­me­si­ni en­gel­le­yi­ci bir ma­hi­yet arz eder. Do­la­yı­sıy­la, ku­run se­vi­ye­si­ni bir ke­na­ra bı­ra­kıp, ku­run is­tik­ra­rı için ça­ba sarf et­me­li, an­cak esas dik­kat­le­ri dış ti­ca­ret per­for­man­sı­nı et­ki­le­yen di­ğer ko­nu­la­ra kay­dır­ma­lı­yız.
So­nuç ola­rak dış ti­ca­ret sek­tö­rün­de 2006 yı­lı­nın or­ta­sın­dan be­ri bir to­par­lan­ma­nın ol­du­ğu, 2007 yı­lın­da ise bu­nun da­ha be­lir­gin ha­le gel­di­ği gö­rül­mek­te­dir. 2007 yı­lı bu me­yan­da dış ti­ca­ret­te ka­yıp bir yıl de­ğil­dir. Be­yaz Türk­le­rin avaz avaz ba­ğır­ma­sı­na ise al­dı­rış et­me­yin, on­la­ra so­rar­sa­nız bu mil­le­te se­vin­mek za­ten ha­ram­dır!

Paylaş Tavsiye Et
Türkiye Ekonomi
DİĞER YAZILAR