Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (April 2008) > Dünya Siyaset > Rusya ve Ermenistan seçimleri ne getirecek?
Dünya Siyaset
Rusya ve Ermenistan seçimleri ne getirecek?
Vügar İmanbeyli
RUS­YA ve Er­me­nis­tan’da­ki dev­let baş­kan­lı­ğı se­çim­le­ri, bu ül­ke­le­rin si­ya­si ha­yat­la­rın­da önem­li ge­liş­me­le­ri be­ra­be­rin­de ge­ti­re­ce­ğe ben­zi­yor. As­lın­da her iki kom­şu­da da se­çim­ler post-Sov­yet stan­dart­la­ra uy­gun ola­rak ya­pıl­dı. Se­çim sü­re­cin­de ik­ti­dar­da­ki baş­kan­lar, ken­di ha­lef­le­ri le­hin­de dev­let kay­nak­la­rı­nı so­nu­na dek kul­lan­dı; mu­ha­lif aday­la­rın ve ta­raf­tar­la­rı­nın fa­ali­yet­le­ri ise po­lis ma­ri­fe­tiy­le kı­sıt­lan­dı. Rus­ya’da Vla­di­mir Pu­tin’in ik­ti­da­rı dev­ret­me­si­ne rağ­men mev­cut sis­tem için­de et­ki­si­ni sür­dür­me ni­ye­ti, bir­çok post-Sov­yet ül­ke­si­nin alı­şık ol­ma­dı­ğı bir du­ru­mu or­ta­ya çı­ka­rır­ken; Er­me­nis­tan’da se­çim­le­rin er­te­sin­de ya­şa­nan­lar ise cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çi­mi­nin meş­ru­iye­ti­ni tar­tı­şı­lır ha­le ge­tir­di.
Son dö­nem Rus iç po­li­ti­ka­sın­da­ki ge­liş­me­ler, ta­ri­he oto­ri­ter sis­tem­ler­de ik­ti­dar dev­ret­me­nin il­ginç bir ör­ne­ği­ni yaz­dı­rı­yor. 2 Mart’ta he­ye­can­sız bir or­tam­da ge­çen dev­let baş­kan­lı­ğı se­çim­le­ri­nin ga­li­bi, bek­le­nil­di­ği gi­bi, gö­rev­de­ki Baş­kan Pu­tin’in ha­lef ola­rak be­lir­le­di­ği Di­mit­ri Med­ve­dev ol­du. Oy­la­rın %70’ini alan Med­ve­dev, Ma­yıs’ta­ki ye­min tö­re­ni­ne ha­zır­la­nır­ken ik­ti­da­rın dev­re­dil­me­si­nin bi­çim­sel saf­ha­sı ar­tık ge­ri­de kal­dı. Bun­dan son­ra ise, baş­ba­kan­lık gö­re­vi­ne de­vam ede­ce­ği bel­li olan Pu­tin ile ik­ti­dar pi­ra­mi­di­nin zir­ve­sin­de­ki iliş­ki­ler önem ka­za­na­cak­tır. Se­kiz yıl­lık dö­nem­de ik­ti­dar güç­le­ri­ni ken­di baş­kan­lık ma­ka­mı et­ra­fın­da te­mer­küz et­ti­ren Pu­tin’in, şim­di baş­ba­kan­lık gi­bi alt bir mev­ki­ye ra­zı ol­ma­sı, ge­rek sis­tem ge­rek­se ül­ke için­de­ki nü­fu­zu ile ters oran­tı­lı. Fa­kat Tür­ki­ye’de­ki Gül-Er­do­ğan iki­li­si ör­ne­ğin­de ol­du­ğu gi­bi Med­ve­dev ile ko­or­di­ne­li ça­lı­şa­ca­ğı dü­şü­nü­lür­se, Pu­tin’in var­lı­ğı sis­te­me ar­tı güç ka­ta­cak, yö­ne­ti­ci eli­ti mo­bi­li­ze ede­cek ve ge­ri­lim­le­re ma­hal ver­me­ye­cek­tir. Ak­si hal­de, sis­tem içi tı­kan­ma­lar ka­çı­nıl­maz­dır. Bu ara­da, ik­ti­dar par­ti­si Bir­le­şik Rus­ya’nın Ni­san ayın­da ya­pı­la­cak 9. Kon­gre’sin­de, Pu­tin’in par­ti baş­ka­nı se­çi­le­ce­ği ko­nu­şu­lu­yor. Her ha­lü­kar­da mev­cut sü­per baş­kan­lık mo­de­li­nin iç po­li­ti­ka­da­ki fii­lî güç­ler den­ge­si nis­pe­tin­ce de­ği­şi­me uğ­ra­ya­ca­ğı bek­le­ni­yor.
19 Şu­bat’ta ha­ra­ret­li bir at­mos­fer­de ya­pı­lan Er­me­nis­tan cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çim­le­ri ise kan­lı bir so­nuç ve gü­ven kri­zi do­ğur­du. Se­çim­le­ri %52,8 oy­la kıl pa­yı ka­zan­dı­ğı açık­la­nan gö­rev­de­ki Baş­ba­kan Serj Sar­kis­yan, baş­kent Eri­van’da mu­ha­lif aday es­ki Cum­hur­baş­ka­nı Le­von Ter-Pet­ros­yan yan­daş­la­rın­ca baş­la­tı­lan pro­tes­to gös­te­ri­le­ri ne­de­niy­le za­fe­ri­ni kut­la­ma­ya fır­sat bu­la­ma­dı. 1-2 Mart ta­rih­le­rin­de mez­kur gös­te­ri­le­rin şid­det kul­la­nı­la­rak da­ğı­tıl­ma­sı, çok sa­yı­da gös­te­ri­ci­nin ölü­mü­ne ve ya­ra­lan­ma­sı­na ne­den ol­du. Ni­ha­ye­tin­de Cum­hur­baş­ka­nı Ro­bert Ko­çar­yan, 20 gün­lük ola­ğanüs­tü hal ilan ede­rek tüm gös­te­ri­le­ri ya­sak­la­dı. Ba­sı­na san­sür uy­gu­lan­ma­sı­nın ya­nı sı­ra mu­ha­lif in­ter­net kay­nak­la­rı­na ula­şım bü­yük öl­çü­de sı­nır­lan­dı­rıl­dı; hat­ta Yo­uTu­be si­te­si­ne gi­riş de en­gel­len­di. Da­ha­sı, mu­ha­lif­le­rin pek ço­ğu tu­tuk­lan­dı; Ter-Pet­ros­yan ev hap­si­ne mah­kum edil­di; onu des­tek­le­di­ği­ni be­yan eden üst dü­zey me­mur­lar gö­rev­den alın­dı.
%21,5 ora­nın­da oy alan Ter-Pet­ros­yan, se­çim­le­re hi­le ka­rış­tı­rıl­dı­ğı­nı ve so­nuç­la­rın meş­ru sa­yı­la­ma­ya­ca­ğı­nı id­di­a edi­yor. As­lın­da Er­me­nis­tan se­çim ya­sa­sı­nın 78. mad­de­si, cum­hur­baş­ka­nı ada­yı­nın, se­çim sü­re­cin­de her­han­gi bir dev­let gö­re­vin­de (cum­hur­baş­kan­lı­ğı­na ve­ka­let et­me dı­şın­da) bu­lu­nu­yor­sa is­ti­fa et­me­si ge­rek­ti­ği­ni ön­gö­rü­yor. Se­çim sü­re­cin­de Sar­kis­yan’ın baş­ba­kan ola­rak gö­re­vi­ni sür­dür­me­si, se­çim­le­rin en azın­dan hu­ku­ki yön­den meş­ru ol­ma­dı­ğı­na de­la­let edi­yor.
Ye­ri gel­miş­ken, AGİT, Av­ru­pa Par­la­men­to­su ve Av­ru­pa Kon­se­yi gi­bi ku­rum­la­rın göz­lem­ci he­yet­le­ri­nin ön­ce bu se­çim­le­rin ulus­la­ra­ra­sı stan­dart­la­ra uy­gun ol­du­ğu­nu açık­la­ma­la­rı, da­ha son­ra ise mu­ha­le­fe­tin gös­te­ri­le­ri­ni dik­ka­te ala­rak ifa­de­le­ri­ni kes­kin­leş­tir­me­le­ri, söz ko­nu­su ku­rum­la­rın “nab­za gö­re şer­bet ver­me” an­la­yı­şın­da ol­duk­la­rı­nı ser­gi­li­yor. Se­çim sü­re­ci­ni de­ğil sa­de­ce se­çim gü­nü­nü dik­ka­te alan bu göz­lem­ci­le­rin, fil­min bir ka­re­sin­den tüm se­nar­yoy­la il­gi­li çı­ka­rım­da bu­lu­nan se­yir­ci­den far­kı bu­lun­mu­yor.
Bu se­çim­le­rin en il­ginç ya­nı, on se­ne ka­dar or­ta­lık­ta gö­zük­me­yen es­ki Cum­hur­baş­ka­nı Ter-Pet­ros­yan’ın, si­ya­si are­na­ya dö­ne­rek çok kı­sa bir sü­re­de ge­niş ka­tı­lım­lı gös­te­ri­ler dü­zen­le­me­siy­di. Yan­daş­la­rı­nın çok çe­şit­li taz­yik­le­re ma­ruz kal­ma­sı ve tu­tuk­lan­ma­la­rı­na rağ­men kit­le­le­rin mi­ting­le­re ka­tıl­ma­ya de­vam et­me­si, ül­ke­de pro­tes­to his­si­ya­tı­nın güç­lü ol­du­ğu­nu gös­te­ri­yor. Mev­cut ik­ti­da­rın, si­vil gös­te­ri­le­ri kan­la bas­tır­ma­sı ve mu­ha­le­fe­ti güç kul­la­na­rak sus­tur­ma­ya ça­lış­ma­sı ise za­fi­yet ve gü­ven so­ru­nu ya­şa­dı­ğı­nın bir işa­re­ti.
Öte yan­dan Sar­kis­yan’ın da, Ko­çar­yan gi­bi, Dağ­lık Ka­ra­bağ’da Azer­bay­can­lı­la­ra kar­şı ya­pı­lan et­nik te­miz­li­ğe ve kat­li­am­la­ra ka­tıl­mış bi­ri­si ol­du­ğu ve uzun yıl­lar­dan be­ri de Eri­van’da­ki “sa­vaş par­ti­si”nin en önem­li tem­sil­ci­le­rin­den sa­yıl­dı­ğı unu­tul­ma­ma­lı. Bu züm­re­nin de­ne­ti­min­de ül­ke­nin ik­ti­sa­di ve in­sa­ni kay­nak­la­rı boş ha­yal­ler uğ­ru­na ber­ha­va edil­di; sos­yal, eko­no­mik ve kül­tü­rel ge­ri­le­me, yok­sul­luk ve nü­fus gö­çü de­rin­leş­ti. İk­ti­da­rı elin­de tu­tan bu züm­re­nin Azer­bay­can’a kar­şı iş­gal­ci­lik, Tür­ki­ye’ye kar­şı ise ha­sım po­li­ti­ka­sı, ül­ke sı­nır­la­rı­nın %80’ini ka­pa­lı du­ru­ma ge­tir­di, Eri­van’ı böl­ge­sel pro­je­ler­den uzak­laş­tır­dı ve ta­ma­men Rus­ya’ya muh­taç bı­rak­tı. Da­ha­sı, mev­cut ik­ti­dar, mu­ha­lif gös­te­ri­le­ri kan­la bas­tır­ma­nın ar­dın­dan iç ka­mu­oyun­da dik­ka­ti da­ğıt­mak mak­sa­dıy­la, ateş­kes için­de ol­du­ğu Azer­bay­can’a kar­şı cep­he böl­ge­sin­de ça­tış­ma çı­kar­mak gi­bi teh­li­ke­li bir gi­ri­şim­de bu­lun­du. Bu ara­da, kit­le gös­te­ri­le­ri­ni ya­sak­la­yan ye­ni bir ka­nu­nun ka­bul edil­me­si, mu­ha­le­fe­te kar­şı şid­det­li taz­yik­le­rin de­vam ede­ce­ği­nin ve top­lum­da­ki ku­tup­laş­ma­yı de­rin­leş­ti­re­ce­ği­nin ha­ber­ci­si.
Pe­ki, Rus­ya ve Er­me­nis­tan’da­ki se­çim so­nuç­la­rı Tür­ki­ye ile iliş­ki­le­ri na­sıl et­ki­le­ye­cek? Pu­tin’in ya­kın me­sai ar­ka­da­şı Med­ve­dev’in mev­cut po­li­ti­ka­la­rı sür­dü­re­ce­ği dü­şü­nü­lür­se, Türk-Rus mü­na­se­bet­le­ri­nin ge­nel sey­ri pek de­ğiş­me­ye­cek gi­bi gö­rü­nü­yor. Yal­nız Ha­zar çev­re­sin­de­ki ener­ji kay­nak­la­rı­nın dün­ya pi­ya­sa­la­rı­na ak­ta­rı­mı hu­su­sun­da önü­müz­de­ki dö­nem­de re­ka­bet kı­zı­şa­bi­lir. Sar­kis­yan yö­ne­ti­min­de­ki Er­me­nis­tan’ın Tür­ki­ye’ye kar­şı tu­tu­mu­nun de­ği­şe­ce­ği ise bek­len­me­me­li. Er­me­ni top­lu­mu, bu­lun­du­ğu coğ­raf­ya ile yüz­leş­me­dik­çe, fa­şiz­me va­ran aşı­rı mil­li­yet­çi­lik­ten ve bu his­si­yat­tan ne­ma­la­nan Ko­çar­yan-Sar­kis­yan gi­bi li­der­ler­den kur­tu­la­ma­dık­ça, kı­sa­ca nor­mal­le­şe­me­dik­çe Tür­ki­ye ile iliş­ki­ler so­run­lu ola­cak­tır. Bu nok­ta­da Tür­ki­ye’nin, so­run­la­rı çöz­mek ama­cıy­la Eri­van üze­rin­de en et­ki­li ak­tör­le ya­ni Rus­ya ile gö­rüş­me­si fay­da­lı ola­bi­lir. Çün­kü Er­me­nis­tan ener­ji ala­nın­da %80 Rus­ya’ya ba­ğım­lı olup do­ğal­gaz da­ğı­tım şe­be­ke­si, elek­trik üre­ti­mi, de­mir­yol­la­rı ve pek çok önem­li üre­tim ala­nı ne­re­dey­se ta­ma­men Rus ser­ma­ye­si­nin de­ne­ti­min­de; Güm­rü ve Eri­van çev­re­sin­de ko­nuş­la­nan yak­la­şık on bin ci­va­rın­da­ki Rus as­ke­ri de ca­ba­sı…

Paylaş Tavsiye Et