Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (November 2007) > Müzik
Müzik
Urfalı Tenekeci Mahmut Güzelgöz
Yapım: Kalan Müzik, 2007
 
Bir kez işit­ti­ği ga­ze­li ez­ber­le­ye­bi­le­cek ha­fı­za­ya, şaş­maz bir ritm duy­gu­su­na, müt­hiş bir se­se ve yo­ru­ma sa­hip olan Te­ne­ke­ci Mah­mut da tıp­kı Mu­har­rem Er­taş, Ha­cı Bo­zan, Çe­kiç Ali, Maz­har Sak­man, Za­ra­lı Ha­lil gi­bi Ana­do­lu’nun giz­li ama ha­ki­ki sa­nat­kâr­la­rın­dan bi­ri. Ur­fa’da yüz­yıl­lar bo­yu sü­ren sı­ra ge­ce­si ge­le­ne­ği­nin en sı­ra­dı­şı tem­sil­ci­le­rin­den bi­ri ola­rak ni­te­len­di­ri­len Te­ne­ke­ci Mah­mut Gü­zel­göz, 1919 yı­lın­da Şan­lı­ur­fa’da doğ­du. Ço­cuk­luk yıl­la­rın­da bir­çok yer­de çı­rak­lık yap­tık­tan son­ra da­yı­sı­nın ya­nın­da te­ne­ke­ci­li­ğe baş­la­dı. Da­yı­sıy­la sa­de­ce te­ne­ke­ci­li­ğe de­ğil, sık sık git­ti­ği sı­ra ge­ce­le­rin­de din­le­di­ği mü­zi­ğe de me­rak sal­dı. Gü­zel se­siy­le ki­mi za­man bu top­lan­tı­lar­da hoy­rat oku­du. 15 ya­şın­day­ken ta­nış­tı­ğı Ur­fa’nın en ün­lü mü­zis­ye­ni Mu­kim Ta­hir’in öğ­ren­ci­si ol­du, da­ha son­ra Ha­cı Nu­ri Ha­fız’la, Dam­bı­ra­cı Der­viş’le ve Cu­an Meh­met’le de ün­si­yet pey­da ede­rek mu­si­ki­de­ki bil­gi­si­ni ve gör­gü­sü­nü art­tır­dı. He­nüz çok genç ol­ma­sı­na rağ­men kı­sa za­man için­de Ur­fa mec­lis­le­rin­de adın­dan sık­lık­la söz et­tir­di. Ka­zan­cı Be­dih’in ho­ca­sı ve “Ur­fa ga­zel­han ge­le­ne­ği­ni­nin son önem­li tem­sil­ci­si”, ga­zel­han­lı­ğı­nın dı­şın­da mev­lit­han­lık da yap­tı. İler­le­yen ya­şın­da ken­di ken­di­ne dil öğ­ren­di. Unu­tul­ma­ya yüz tu­tan eser­le­ri der­le­yip to­par­la­dı, yan­lış yo­rum ve la­fız­la­rı te­miz­le­di. Hal­ke­vi, Mu­si­ki Ce­mi­ye­ti ve Halk Kü­tüp­ha­ne­si’nde açı­lan kurs­lar­da, sı­ra ge­ce­le­rin­de bir­çok ta­le­be ye­tiş­tir­di. Se­la­hat­tin Al­pay’dan İz­zet Al­tın­me­şe’ye ka­dar pek çok ki­şi­ye eser­ler ver­di, Ay­rı­ca mev­lit­han­lık yap­tı. Hal­ke­vi, Mu­si­ki Ce­mi­ye­ti ve Halk Kü­tüp­ha­ne­si’nde açı­lan kurs­lar­da, sı­ra ge­ce­le­rin­de bir­çok ta­le­be ye­tiş­tir­di. Te­ne­ke­ci Mah­mut Gü­zel­göz’ün oku­du­ğu eser­le­rin bir kıs­mı, 1997’de Os­man Gü­zel­göz’ün ma­hal­li bant­lar­dan der­le­me­si ile yi­ne Ka­lan Mü­zik ta­ra­fın­dan ya­yım­lan­mış­tı. An­cak Ame­ri­ka’da­ki In­dia­na Üni­ver­si­te­si ar­şi­vin­de bu­lu­nan 1960 yı­lı­na ait ye­ni ka­yıt­lar, bu ye­ni al­bü­mün ha­zır­lan­ma­sı­nı ge­rek­li kıl­dı. Mah­mut Gü­zel­göz, halk kül­tü­rü­nün kay­nak ki­şi­si yö­nü ile eş­siz bir ha­zi­ne idi. Mu­zaf­fer Sa­rı­sö­zen ve Meh­met Öz­bek’in ken­di­sin­den der­le­di­ği “Alay­dım elin eli­me”, “Bah­çı­ya ku­zu gir­di”, “Da­ra­cık so­kak­ta ya­re ka­vuş­tum”, “El zan­ne­der ben de­li­yem”, “Fı­rat ke­na­rı­nın in­ce du­ma­nı”, “Ka­la­nın ar­dın­da eker­ler kün­cü” gi­bi bir­çok tür­kü ile Abu­zer Ak­bı­yık ve sa­nat­çı­nın oğ­lu Os­man Gü­zel­göz ta­ra­fın­dan der­le­nen “Ab­do­nun oda­sı ta­ka­lı cam­lı”, “Çe­kin ça­dı­rı­mı ku­ru ya­zı­ya”, “Ço­ra­bı çek­tim di­zi­me”, “Emi­nem otur­muş da­şın üs­tü­ne”, “Ka­la ye­ri”, “Ma­raş Ma­raş der­ler”, “Yaz ge­len­de yay­la­la­rı gez­me­li” ad­lı uzun ha­va­lar Şan­lı­ur­fa adı­na TRT re­per­tu­va­rı­na alın­mış­tı. 1976 yı­lın­da Kül­tür Ba­kan­lı­ğı adı­na Ya­şar Do­ruk, ken­di­sin­den 325 tür­kü ve uzun ha­va der­le­miş ve der­le­nen ez­gi­le­rin bir bö­lü­mü Şan­lı­ur­fa’dan Der­le­nen Tür­kü­ler ve Uzun Ha­va­lar ad­lı ki­tap­ta ya­yın­lan­mış­tı. Kay­nak­lık et­ti­ği 600’e ya­kın tür­kü­nün te­lif hak­la­rı­nı al­ma­yı dü­şün­me­miş, bu­nu bir hiz­met ola­rak te­lak­ki eden Te­ne­ke­ci Mah­mut’un 2 CD’den olu­şan bu ki­tap­lı al­bü­mün­de 40 ka­dar ka­yıt yer alı­yor. /Cihat Arınç
 

Tavsiye Et
Beş / Elif
İncesaz
Yapım: Kalan Müzik, 2007
 
İn­ce­saz gru­bu­nun son al­bü­mü Elif, halk mü­zi­ği sa­nat­çı­sı Cen­giz Öz­kan’ın so­list­li­ği ile or­tak bir pro­je ola­rak Ka­lan Mü­zik ta­ra­fın­dan ya­yım­lan­dı. Al­büm­de, Mu­rat Ay­de­mir (tan­bur), Der­ya Tür­kan (ke­men­çe), Ta­ner Sa­ya­cı­oğ­lu (ka­nun), Akın Aral (bas gi­tar), Tür­ker Ço­lak (vur­ma­lı çal­gı­lar) ve Cen­giz Onu­ral’dan (gi­tar) ku­ru­lu İn­ce­saz’a Cen­giz Öz­kan bağ­la­ma ve vo­ka­liy­le eş­lik edi­yor. Ge­nel­lik­le şar­kı for­mu­na ya­kın tür­kü­le­rin yer al­dı­ğı al­büm­de­ki eser­ler, İn­ce­saz’ın sa­kin dü­zen­le­me­le­ri ve Cen­giz Öz­kan’ın bu­ğu­lu se­si ile yo­rum­lan­mış. “Ka­di­fe­den Ke­se­si”, “İn­ce­cik­ten Bir Kar Ya­ğar” ve “Elif De­dim Be De­dim”, al­büm­de­ki bi­li­nen eser­ler­den ba­zı­la­rı... İn­ce­saz, yi­ne din­len­me­yi faz­la­sıy­la hak eden gü­zel bir al­büm­le kar­şı­mız­da... /Cihat Arınç

Tavsiye Et
Eski Önasya ve Mısır’da Müzik
Belkıs Dinçol
İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 2003
 
Es­ki Önas­ya ve Mı­sır’da ta­rih ön­ce­si çağ­lar­dan baş­la­ya­rak, yak­la­şık M.Ö. 500 yıl­la­rı­na ka­dar ge­çen za­man ke­si­ti için­de mü­zik an­la­yı­şı, kul­la­nı­mı, eği­ti­mi ve mü­zik ens­trü­man­la­rı hak­kın­da bil­gi ver­me­yi amaç­la­yan Es­ki Önas­ya ve Mı­sır’da Mü­zik, Me­zo­po­tam­ya, Su­ri­ye, Fi­lis­tin ve Ana­do­lu top­rak­la­rın­da­ki di­nî ve din­dı­şı mü­zik bi­ri­ki­mi­ni ge­nel bir oku­yu­cu se­vi­ye­sin­de in­ce­li­yor. Me­zo­po­tam­ya’da hem ila­hî kud­re­tin hem de me­de­ni­yet se­vi­ye­si­nin bir ala­me­ti sa­yı­lan mu­si­ki, ta­pı­nak ve çev­re­sin­de dua­lar, şar­kı­lar, re­zi­tas­yon­lar ve dans­lar eş­li­ğin­de sı­kı ku­ral­la­ra tâ­bi kı­lı­na­rak pro­fes­yo­nel mü­zis­yen­ler ta­ra­fın­dan “di­nî bir çer­çe­ve­de” tat­bik edi­lir­ken, sa­ray bah­çe­le­rin­de ise “da­ha sos­yal ve dün­ye­vî bir ga­ye” ile ic­ra edi­lir­di. Her ne ka­dar Es­ki Önas­ya ya­zı­lı bel­ge­ler ço­ğun­luk­la dev­let ar­şiv­le­ri­ne ait ol­du­ğun­dan ötü­rü hal­kın gün­lük ya­şa­mı ile il­gi­li faz­la bir bil­gi içer­me­se de, o de­vir­den gü­nü­mü­ze ge­len nin­ni­ler ve flüt ça­lan ço­ban tas­vir­le­ri, o halk­la­rın mü­zi­ği gün­de­lik ya­şa­mı­na da kat­tı­ğı­nı gös­te­rir. İs­tan­bul Üni­ver­si­te­si Ede­bi­yat Fa­kül­te­si Hi­to­to­lo­ji Kür­sü­sü Öğ­re­tim Üye­si Bel­kıs Din­çol’un ka­le­me al­dı­ğı ki­tap­ta, es­ki Do­ğu top­lum­la­rın­da mü­zi­ğin ye­ri ge­nel bir çer­çe­ve­de su­nul­duk­tan son­ra bu top­lum­lar­da­ki mü­zik eği­ti­mi ve mü­zis­yen­ler hak­kın­da bil­gi­ler ve­ri­li­yor. Aka­bin­de mü­zik alet­le­ri tel­li çal­gı­lar (arp, lir, saz), de­ri­li mü­zik alet­le­ri, üf­le­me­li çal­gı­lar ve ken­di ses ve­ren çal­gı­lar (idio­fon) ol­mak üze­re dört baş­lık al­tın­da ay­rın­tı­lı bir şe­kil­de ele alı­nı­yor. Son ola­rak: Es­ki Önas­ya’da­ki ses sis­te­mi­nin, ki­mi Sü­mer­ce ve Akad­ca çi­vi ya­zı­lı tab­let­ler­de­ki me­tin­le­rin no­ta ya­zı­mı ol­du­ğu şek­lin­de­ki yo­rum­la­rı des­tek­le­yen ör­nek­le­rin art­ma­sıy­la pey­der­pey çö­züm­len­me­ye baş­la­dı­ğı­nı bi­li­yo­ruz. Ur ka­zı­la­rın­da ele ge­çen Sü­mer­ce-Akad­ca lek­si­kal bir tab­let­ten el­de edi­len bil­gi­ler, Me­zo­po­tam­ya mü­zi­ği­nin gü­nü­müz­de­ki­ne ben­zer tarz­da ye­di ba­sa­mak­lı bir ses si­te­mi­ne sa­hip ol­du­ğu­nu gös­te­ri­yor. Bu da ye­di­li ses di­ze­si­nin Yu­nan­lı­lar ta­ra­fın­dan bu­lun­du­ğu şek­lin­de­ki es­ki gö­rü­şü çü­rüt­mek­te­dir ki, bu du­rum­da Ba­bil­li­ler çok da­ha ön­ce­den bu sis­te­mi bi­li­yor­lar­dı. Me­de­ni­yet­le­rin âlem ta­sav­vu­ru­nu (koz­mo­lo­jik ya­pı) ve top­lum­sal ör­güt­len­me­le­ri­ni (sos­yo­lo­jik ya­pı) çö­züm­ler­ken göz ar­dı edil­me­me­si ge­re­ken mü­zik un­su­ru, bu ki­tap­ta iki ya­pı­yı da dik­ka­te alan bir yak­la­şım­la in­ce­le­ni­yor. Ki­tap, me­rak­lı­sı için önem­li bir kay­nak... /Cihat Arınç

Tavsiye Et