Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (October 2007) > Dünya Siyaset > İsrail’in Suriye’ye saldırı muamması
Dünya Siyaset
İsrail’in Suriye’ye saldırı muamması
Z. Tuba Kor
OR­TA­DO­ĞU’NUN gün­de­mi Ey­lül ayın­da yi­ne dop­do­luy­du. İs­ra­il, Kas­sam fü­ze­le­riy­le ya­pı­lan sal­dı­rı­la­rı ba­ha­ne ede­rek Gaz­ze’yi “düş­man böl­ge” ilan et­ti ve eko­no­mik tec­ri­di ağır­laş­tır­ma ka­ra­rı al­dı. Ka­sım’da top­lan­ma­sı plan­la­nan Or­ta­do­ğu Ba­rış Kon­fe­ran­sı ha­zır­lık­la­rı için ABD Dı­şiş­le­ri Ba­ka­nı Ri­ce bir kez da­ha Fi­lis­tin ve İs­ra­il’e git­ti. İran’a ope­ras­yo­nun gi­de­rek yak­laş­tı­ğı­na da­ir söy­len­ti­ler iyi­ce art­tı. Lüb­nan’da Su­ri­ye kar­şı­tı Hı­ris­ti­yan mil­let­ve­ki­li An­tu­an Ga­nim sui­kas­ta kur­ban git­ti; or­tak bir aday üze­rin­de uz­la­şı­la­ma­ma­sı se­be­biy­le Su­ri­ye yan­lı­sı mu­ha­le­fe­tin boy­kot ka­ra­rı al­ma­sı üze­ri­ne cum­hur­baş­kan­lı­ğı se­çim­le­ri 23 Ekim’e er­te­len­di. Bü­tün bun­lar as­lın­da ön­gö­rü­len ge­liş­me­ler­di. An­cak 6 Ey­lül’de ge­ce ya­rı­sı İs­ra­il sa­vaş uçak­la­rı­nın Tür­ki­ye ve Su­ri­ye ha­va sa­ha­sı­nı ih­lal ede­rek bir ope­ras­yon ger­çek­leş­tir­di­ği yö­nün­de­ki ha­ber şok et­ki­si yap­tı.
Ope­ras­yo­nu dün­ya ka­mu­oyu­na du­yu­ran Su­ri­ye’ye gö­re, ku­zey­den ge­le­rek Su­ri­ye ha­va sa­ha­sı­na gi­ren İs­ra­il sa­vaş uçak­la­rın­dan üçü­ne, son an­da fark edi­le­rek ateş açıl­ma­sı üze­ri­ne, uçak­lar ta­şı­dık­la­rı ‘mü­him­mat’ı Tür­ki­ye sı­nı­rı­na çok ya­kın Tell el-Ab­yad’da boş bir ara­zi­ye atıp kaç­tı­lar. Ar­dın­dan Ha­tay’ın Has­sa ve Ga­zi­an­tep’in Oğu­ze­li il­çe­si ya­kın­la­rın­da­ki ara­zi­ler­de uçak­la­ra ait ya­kıt tank­la­rı bu­lun­du; uçak­la­rın Su­ri­ye ha­va sa­ha­sın­dan hız­lı­ca ka­çar­ken per­for­mans­la­rı­nı ar­tır­mak için ta­şı­dık­la­rı ye­dek ya­kıt tank­la­rı­nı at­tık­la­rı söy­le­ni­yor. Bu uçak­la­rın ge­rek Tür­ki­ye ge­rek­se Su­ri­ye ra­da­rı­na na­sıl vak­tin­de ya­ka­lan­ma­dı­ğı so­ru­su­nu as­ke­rî uz­man­lar son de­re­ce al­çak­tan uç­ma­la­rıy­la izah et­se­ler de, ses du­va­rı­nı aş­tık­la­rı­na yö­ne­lik böl­ge hal­kı­nın id­di­ala­rı dik­ka­te alın­dı­ğın­da bu ce­vap hiç de tat­min edi­ci gö­rün­mü­yor. İs­ra­il’in ABD’yle or­tak­la­şa ge­liş­tir­di­ği sin­yal bo­zu­cu ci­haz­la­rı de­ne­di­ği id­dia­sı da­ha ma­kul bir açık­la­ma ola­bi­lir.
Su­ri­ye’nin açık­la­ma­la­rıy­la gün­de­me otu­ran an­cak İs­ra­il yö­ne­ti­min­ce ne doğ­ru­lar ne de ya­lan­lar ma­hi­yet­te her­han­gi bir açık­la­ma­nın ya­pıl­dı­ğı ope­ras­yon tam bir mu­am­ma. Ne­ler olup bit­ti­ği­ni ola­yın iki mu­ha­ta­bı dı­şın­da kim­se­nin bil­me­di­ği ope­ras­yon­la il­gi­li ri­va­yet­ler muh­te­lif. İs­ra­il’in Su­ri­ye’yi bom­ba­la­dı­ğın­dan sa­de­ce is­tih­ba­rat amaç­lı ke­şif uçu­şu yap­tı­ğı­na, Su­ri­ye üze­rin­den as­lın­da Ku­zey Ko­re’den Rus­ya’ya, İran’dan Tür­ki­ye’ye baş­ka ül­ke­le­rin uya­rıl­dı­ğı­na ka­dar bir yı­ğın id­di­a gün­dem­de.
 
Ope­ras­yo­na İliş­kin İd­di­a­lar
Ay­lar­dır İs­ra­il ba­sı­nın­da Su­ri­ye’nin gü­ney sı­nı­rı­na bin­ler­ce fü­ze yer­leş­tir­di­ği, Go­lan Te­pe­le­ri’nde­ki bir­lik­le­ri­ni ar­tır­dı­ğı, fü­ze üre­ti­mi­ne/it­ha­li­ne hız ver­di­ği, nük­le­er araş­tır­ma­lar yap­tı­ğı yö­nün­de çe­şit­li ha­ber­ler çı­kı­yor­du. Bu ope­ras­yo­nun ar­dın­dan İs­ra­il sa­vaş uçak­la­rı­nın İran des­tek­li bir fü­ze üs­sü­nü ve­ya Hiz­bul­lah’a si­lah sev­kı­ya­tı ya­pı­lan bir si­lah de­po­su­nu im­ha et­ti­ği id­di­a edil­di. Bir baş­ka id­di­a ise uçak­la­rın hiç­bir ye­ri vur­ma­dı­ğı, sa­de­ce Su­ri­ye’nin giz­li nük­le­er te­sis­le­ri­nin fo­toğ­raf­la­rı­nı çek­ti­ği yö­nün­de.
Di­ğer bir id­dia­nın baş­ro­lün­de ise Ku­zey Ko­re var. Su­ri­ye’nin İran ara­cı­lı­ğıy­la bu­gü­ne ka­dar yüz­ler­ce fü­ze sa­tın al­dı­ğı Ku­zey Ko­re’nin, sal­dı­rı­dan üç gün ön­ce nük­le­er mal­ze­me yol­la­dı­ğı ve uçak­la­rın bu ko­nu­da is­tih­ba­rat top­la­ma­ya dö­nük bir ope­ras­yon ger­çek­leş­tir­di­ği ve­ya bu mal­ze­me­nin bu­lun­du­ğu te­si­si vur­du­ğu ri­va­yet­ler ara­sın­da. Özel­lik­le Ame­ri­kan ba­sı­nın­da Su­ri­ye ile Ku­zey Ko­re’nin nük­le­er iş­bir­li­ği en re­vaç­ta olan ri­va­yet.
Bir di­ğer id­di­a ise asıl he­de­fin Rus­ya’ya göz­da­ğı ol­du­ğu yö­nün­de. Zi­ra Rus­ya, So­ğuk Sa­vaş’ın ar­dın­dan terk et­ti­ği Ak­de­niz’de­ki tek üs­sü olan Tar­tus’a ge­ri dön­me ha­zır­lık­la­rı ya­pı­yor. Kı­rım’dan aşa­ma­lı ola­rak çe­ke­ce­ği Ka­ra­de­niz Fi­lo­su’nun ba­zı ge­mi­le­ri­ni Tar­tus ve Laz­ki­ye’de in­şa ede­ce­ği de­niz üs­sü­ne ko­nuş­lan­dı­ra­ca­ğı ve bu­ra­la­rı S-300 fü­ze­le­riy­le ko­ru­ya­ca­ğı id­dia­sı hem İs­ra­il hem de ABD’yi ra­hat­sız edi­yor; zi­ra bu du­rum böl­ge den­ge­le­ri­ni de­ğiş­ti­re­cek­tir. Yi­ne Rus­ya’nın Su­ri­ye’ye sat­tı­ğı fü­ze­ler ve kur­du­ğu ha­va sa­vun­ma sis­te­mi de göz­da­ğı­nın di­ğer se­bep­le­ri ara­sın­da.
İs­ra­il’in Su­ri­ye’nin elin­de­ki Rus ya­pı­mı ye­ni ha­va sa­vun­ma sis­te­mi­ni test et­ti­ği ve bu­nun İran’a muh­te­mel bir ope­ras­yo­nun pro­va­sı ol­du­ğu da sık­ça dil­len­di­ri­li­yor. Zi­ra bu ye­ni sis­te­min bir ben­ze­ri de İran’da bu­lu­nu­yor. Yi­ne İran’a sal­dır­ma­dan ön­ce ken­di sı­nır­la­rı­nı gü­ven­ce al­tı­na al­ma­ya mec­bur olan İs­ra­il’in bu adı­mı­nı Su­ri­ye’ye us­lu ço­cuk ol­ma­sı için bir uya­rı ola­rak gö­ren­ler de var. Zi­ra iki ül­ke ara­sın­da Ha­zi­ran 2006’da “or­tak teh­dit­ler”e, ya­ni ABD ve İs­ra­il’e, kar­şı as­ke­rî iş­bir­li­ği an­laş­ma­sı im­za­lan­mış­tı.
Ope­ras­yo­nun Tür­ki­ye bağ­lan­tı­sı da di­ğer bir önem­li tar­tış­ma ko­nu­su. Gü­ney­den kom­şu ol­du­ğu hal­de İs­ra­il’in ne­den ku­zey­den Tür­ki­ye sı­nı­rı­nı da ih­lal ede­rek Su­ri­ye’ye gir­di­ği ve Tür­ki­ye’nin ope­ras­yon­da rol oy­na­yıp oy­na­ma­dı­ğı sor­gu­la­nı­yor. Bu­nu Tür­ki­ye’nin İran ile im­za­la­dı­ğı ener­ji an­laş­ma­sı­na bir tep­ki, Şam ile iliş­ki­le­ri ol­duk­ça iyi olan hü­kü­me­ti kö­şe­ye sı­kış­tır­ma ça­ba­sı ve An­ka­ra’yı muh­te­mel bir İran ma­ce­ra­sı­nın içi­ne çek­me gi­ri­şi­mi ola­rak yo­rum­la­yan­lar var. Sa­vaş uçak­la­rı­nın Ge­nel­kur­may’ın bil­gi­si dâ­hi­lin­de Su­ri­ye ha­va sa­ha­sı­nı ih­lal et­ti­ği, hü­kü­me­tin ise bun­dan ha­be­ri ol­ma­dı­ğı dış ba­sın­da ya­zıl­dı. An­cak Tür­ki­ye-Su­ri­ye iliş­ki­le­ri­nin ge­liş­me­sin­de Ge­nel­kur­may’ın kat­kı­sı ve ay­rı­ca Irak’ın ar­dın­dan Su­ri­ye ve İran’ı da kao­sa sü­rük­le­me gi­ri­şim­le­ri­nin Tür­ki­ye’ye ma­li­ye­ti dik­ka­te alın­dı­ğın­da, böy­le bir ope­ras­yo­nun des­tek­len­me­si ma­kul gö­rün­mü­yor. An­cak da­ha ön­ce Türk ha­va sa­ha­sı­nı ih­lal eden ABD’ye “ka­fa tut­tu­ğu” da göz önü­ne alın­dı­ğın­da Ge­nel­kur­may’ın bu kez ses­siz­li­ğe bü­rün­me­si is­ter is­te­mez ka­fa­lar­da so­ru işa­ret­le­ri­ne ne­den olu­yor.
Uz­man­la­ra gö­re İs­ra­il’in Su­ri­ye’nin nük­le­er te­sis­le­ri­nin fo­toğ­raf­la­rı­nı çek­mek, bil­gi top­la­mak ve­ya ha­va sa­vun­ma sis­te­mi­ni test et­mek ama­cıy­la 9 adet F-15 ve F-16 sa­vaş uça­ğı­nı yol­la­ma­sı an­lam­sız; zi­ra bu­nu in­san­sız ca­sus uçak­la­rı ile pe­ka­la ya­pa­bi­lir. İs­tih­ba­rat fa­ali­yet­le­ri için çok, as­ke­rî ha­re­kât için­se az olan uçak sa­yı­sı­na ba­ka­rak ope­ras­yo­nu tak­tik­sel bir ma­nev­ra ola­rak de­ğer­len­di­ren­ler var. An­cak İs­ra­il’in 1981’de Irak’ın nük­le­er re­ak­tö­rü­nü 14 adet F-16 ve F-15 ile vur­du­ğu dik­ka­te alın­dı­ğın­da, Su­ri­ye’de bir yer­le­rin bom­ba­lan­mış ve­ya en azın­dan uçak­la­rın o ni­yet­le yol­lan­mış ol­ma­sı da­ha ma­kul gö­rü­nü­yor.
So­nuç ola­rak mu­ha­tap­la­rı ses­siz­lik­le­ri­ni boz­ma­dık­la­rı sü­re­ce bu ope­ras­yon bir mu­am­ma ol­ma­ya de­vam ede­cek. Su­ri­ye ope­ras­yo­nu BM’ye ta­şı­sa da as­lın­da ken­di­si de ne­ler ol­du­ğu hak­kın­da ay­rın­tı­lı bil­gi ver­miş de­ğil. İs­ra­il’in ses­siz­li­ği­nin ise iki ne­de­ni ola­bi­lir: Eğer ger­çek­ten ope­ras­yo­nu eli­ne yü­zü­ne bu­laş­tır­dıy­sa, ko­nuş­tu­ğu tak­dir­de İs­ra­il or­du­su­nun ima­jı iyi­ce sar­sı­la­cak­tır. Yok, eğer ope­ras­yon ama­cı­na ulaş­tıy­sa, ki pek öy­le gö­rün­mü­yor, doğ­ru­dan he­def(ler)ini ilan et­me­ye­rek yu­ka­rı­da zik­ret­ti­ği­miz se­nar­yo­lar­da­ki bü­tün ta­raf­la­rı ayak­la­rı­nı denk al­ma­la­rı ko­nu­sun­da uyar­mış olu­yor; ya­ni bir taş­la bü­tün kuş­la­rı vu­ru­yor. 6 Ey­lül ge­ce­si ger­çek­te ne­ler ol­du­ğu­nu ay­lar, bel­ki de yıl­lar son­ra öğ­re­ne­ce­ğiz.

Paylaş Tavsiye Et