Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (October 2007) > Türkiye Ekonomi > Piyasalar bize yabancı, biz piyasalara
Türkiye Ekonomi
Piyasalar bize yabancı, biz piyasalara
Ömer Faruk Güler
BU ülke in­san­la­rı­nın soh­bet ko­nu­la­rı az çok bel­li­dir. Bi­rin­ci­si si­ya­set­tir. Her da­ki­ka iti­nay­la va­tan kur­ta­rı­lır. Di­ğer bir önem­li ko­nu ise fut­bol­dur. Ha­ra­ret­li ve bir o ka­dar da tat­lı bir tar­tış­ma­dır ya­şa­nan. Her­kes ken­di ça­pın­da iyi bir yo­rum­cu­dur. Bi­rin­ci ko­nu cid­di­ye bi­ner­se ikin­ci­si im­da­da ye­ti­şir. Ger­çek­te iki ko­nu da za­rar­sız­dır. Za­rar­sız­dır; çün­kü her iki­sin­de de so­nu­cu et­ki­le­me im­ka­nı­mız sı­nır­lı­dır. Da­ha doğ­ru­su te­ori­de bu im­kan bü­yük­tür; an­cak pra­tik­te yok gi­bi bir şey­dir. Ko­nu­la­rı çe­ki­ci kı­lan da bu il­ginç çe­liş­ki ol­sa ge­rek. Bun­la­ra ben­zer bir du­rum pi­ya­sa­la­rı­mız­da ya­şa­nı­yor. Çok­ça ko­nu­şu­lan bek­len­ti­ler bir tür­lü ger­çek­leş­mi­yor. On­ca te­dir­gin­li­ğe rağ­men dö­viz yük­sel­mi­yor. Se­çim ön­ce­si kriz gö­rün­mü­yor. Ca­ri açı­ğa rağ­men sı­cak pa­ra gel­me­ye de­vam edi­yor. San­ki pi­ya­sa­lar bir baş­ka tür­lü ça­lı­şı­yor. Se­yir­ci­den öte­ye geçemiyor ro­lü­müz.
Bu du­ru­mun tek ke­li­me­y­le öze­ti kü­re­sel­leş­me­dir. İki ke­li­mey­le ise, ya­ban­cı ser­ma­ye. Şu var ki; pi­ya­sa­la­rı­mı­zı geç­miş­te­kin­den fark­lı­laş­tı­ran en önem­li un­sur, ya­ban­cı ser­ma­ye­nin ar­tan ro­lü­dür. Ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­la­rın fi­nan­sal pi­ya­sa­la­rı­mız­da­ki ağır­lı­ğı son za­man­lar­da gi­de­rek art­tı. Ar­tık pi­ya­sa­lar üze­rin­de be­lir­le­yi­ci on­lar­dır. Bu yüz­den ma­li pi­ya­sa­la­rı­mı­zın yurt­dı­şındaki ge­liş­me­le­re du­yar­lı­lık­la­rı da çok yük­sek.
2006’nın Ma­yıs ve Ha­zi­ran ay­la­rın­da­ki dal­ga­lan­ma, ya­tı­rım­cı ter­cih­le­ri­ni önem­li öl­çü­de de­ğiş­tir­di. Yer­li ya­tı­rım­cı­la­rı­mız ter­cih­le­ri­ni ço­ğun­luk­la dö­viz­den ya­na kul­la­nı­yor. Ya­ban­cı pa­ra cin­sin­den ya­tı­rım­lar art­ma­ya baş­lar­ken; yer­li pa­ra cin­sin­den araç­la­ra yö­ne­len ya­tı­rım­lar ise azal­dı. Ör­ne­ğin, ta­sar­ruf sa­hip­le­ri­nin 60 mil­yar do­la­ra ka­dar dü­şen dö­viz tev­di­at he­sap­la­rı hız­la yük­sel­di. Şim­di­ler­de bu ra­kam 78 mil­yar do­lar ci­va­rın­da. Ben­zer şe­kil­de, da­ha ku­rum­sal yur­ti­çi ya­tı­rım­cı­lar da ha­zi­ne bo­no­la­rın­dan uzak­laş­ma­ya baş­la­dı. Bu ge­liş­me­le­rin ter­si­ne, ya­ban­cı­la­rın ter­cih­le­ri ço­ğun­luk­la YTL cin­sin­den ya­tı­rım araç­la­rı ol­du. Özel­lik­le Dev­let İç Borç­lan­ma Se­net­le­ri (DİBS)’ne olan ta­lep art­tı. DİBS pi­ya­sa­sın­da­ki ya­ban­cı ya­tı­rım­cı pa­yı son ay­lar­da %13’le­ri aş­tı. Da­ha kı­sa va­de­li pa­ra pi­ya­sa­la­rın­da ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­la­rın ağır­lı­ğı ise de­vam edi­yor. Pa­ra pi­ya­sa­sın­da­ki faz­la li­ki­di­te­nin bü­yük bir kıs­mı ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­la­ra ait. Yurt­dı­şı yer­le­şik­ler ser­ma­ye pi­ya­sa­la­rın­da da ol­duk­ça et­kin. Bi­lin­di­ği gi­bi İs­tan­bul Men­kul Kıy­met­ler Bor­sa­sı (İMKB)’nda iş­lem gö­ren his­se se­net­le­ri­nin pi­ya­sa de­ğe­ri­nin %65’i ya­ban­cı­la­rın elin­de.
Ya­ban­cı­la­şan pi­ya­sa­la­rı­mı­zın du­yar­lı­lık­la­rı da ya­ban­cı­la­şı­yor. Bu ise ger­çek­te Tür­ki­ye’nin kı­rıl­gan­lı­ğı­nı ar­tı­rı­yor. Yur­ti­çi risk­le­rin dı­şın­da hem kü­re­sel li­ki­di­te ge­liş­me­le­ri hem de di­ğer pi­ya­sa­lar­da­ki ge­liş­me­ler önem ka­za­nı­yor. Ame­ri­kan Mer­kez Ban­ka­sı (FED)’nın ya da Ja­pon Mer­kez Ban­ka­sı’nın ka­rar­la­rı bi­zi de et­ki­li­yor. Gü­ney Af­ri­ka gi­bi baş­ka bir ül­ke­de­ki ge­liş­me­ler da­hi bi­zim pi­ya­sa­la­rı­mı­zı et­ki­le­ye­bi­li­yor. Bu­nun ter­si du­rum­lar da söz ko­nu­su kuş­ku­suz. Ör­ne­ğin kü­re­sel risk iş­ta­hı­nın yük­sek ol­du­ğu dö­nem­ler­de ki­mi risk­ler göz ar­dı edi­le­bi­li­yor. Son ay­lar­da­ki ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­la­rın ter­cih­le­ri bu­nu doğ­ru­lar gi­bi.
Ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­lar açı­sın­dan iki te­mel risk var: Bi­rin­ci­si, ül­ke ris­ki. Baş­ka bir de­yiş­le, ya­tı­rım­cı­la­rın pa­ra­la­rı­nı ge­ri ala­ma­ma ris­ki. Tür­ki­ye’nin ül­ke ris­ki­ni be­lir­le­yen en önem­li gös­ter­ge­ler ca­ri açık, kı­sa va­de­li dış borç­lar, dış ti­ca­ret den­ge­si, dö­viz re­zer­vi dü­ze­yi ve bü­yü­me ora­nı. Bu risk­ler ara­sın­da en bü­yü­ğü ca­ri açık. Hep de ola­cak olan bir risk. Mak­ro ik­ti­sa­di risk­le­rin ya­nı sı­ra si­ya­si risk­ler de var, ül­ke ris­ki­ne da­hil. Se­çim­ler si­ya­si ris­kin bir par­ça­sı. Ya­ban­cı­lar için şim­di­lik bu bir fır­sat. Tec­rü­be­le­ri se­çim ön­ce­si kriz çık­ma­ya­ca­ğı­nı söy­lü­yor. Se­çim son­ra­sın­da da çok şe­yin de­ğiş­me­ye­ce­ği­ni.
Ya­ban­cı­la­rın ikin­ci risk­le­ri ise kur ris­ki. Bu ise ge­ti­ri­le­rin bek­len­ti­ler öl­çü­sün­de el­de edi­lip edil­me­ye­ce­ğiy­le il­gi­li. Kur ris­ki te­mel­de uy­gu­la­nan pa­ra ve kur po­li­ti­ka­la­rı­na bağ­lı. Ser­best kur re­ji­mi bu açı­dan çok önem­li. Pi­ya­sa­lar­da uy­gun li­ki­di­te ko­şul­la­rı­nın oluş­ma­sı da öy­le. Ya­ban­cı­lar bu risk­ler kar­şı­sın­da ca­zip ge­ti­ri­ler bek­li­yor­lar. Şim­di­lik ül­ke ve kur ris­ki­nin çok yük­sek ol­ma­dı­ğı bir or­tam­da, ha­li­ha­zır­da öde­nen %10-15 ara­sın­da­ki re­el fa­iz, ya­ban­cı ya­tı­rım­cı­lar için ol­duk­ça çe­ki­ci gö­rü­nü­yor.
Hi­ka­ye­mi­zi da­ha da so­mut­laş­tı­ra­lım. Son 3-4 yıl­dır Tür­ki­ye da­hil dün­ya eko­no­mi­le­ri­ne dam­ga­sı­nı vu­ran, kü­re­sel li­ki­di­te bol­lu­ğu­dur. Kü­re­sel li­ki­di­te bol­lu­ğu­na rağ­men ya­tı­rım ev­re­ni o ka­dar da ge­niş de­ğil­dir. Ya­tı­rım ya­pı­la­bi­le­cek al­ter­na­tif­ler gö­re­ce kıt­tır. Son yıl­lar­da kü­re­sel öl­çek­te ko­nut fi­yat­la­rın­dan his­se se­net­le­ri ve tah­vil­le­re ka­dar fi­yat­la­rın şiş­me­si bu açı­dan an­lam­lı­dır. Bu du­rum hem yur­ti­çi pi­ya­sa­la­rın dı­şa­rı­sıy­la ba­ğım­lı­lık iliş­ki­si­ni ar­tır­mış, hem de yurt için­de­ki ak­tör­le­ri ya­ban­cı­laş­tır­mış­tır. Kü­re­sel li­ki­di­te­den as­lın­da ne­ma­lan­ma­yan ül­ke yok gi­bi­dir. Af­ri­ka’dan As­ya’ya La­tin Ame­ri­ka’dan Do­ğu Av­ru­pa’ya ka­dar her­kes az ya da çok fay­da­lan­mış­tır. Ül­ke­miz­de mak­ro is­tik­rar­da ka­te­di­len olum­lu me­sa­fey­le bir­lik­te bu ge­liş­me­le­ri de not et­mek ge­rek­li­dir. Ak­si tak­dir­de pi­ya­sa­la­rı­mız­da­ki dal­ga­lan­ma­la­rı açık­la­mak­ta ve an­la­mak­ta zor­la­nı­rız.

Unut­ma­ya­lım, pi­ya­sa ak­tör­le­ri­nin ya­ban­cı­laş­ma­sı pi­ya­sa­la­rı­mı­zı ya­ban­cı­laş­tı­rır. Ya­ban­cı pi­ya­sa­la­rın ku­ral­la­rı da ya­ba­ni­dir. Ku­ral­la­rı ko­yan oyu­nu ka­za­nır. Ken­di pa­za­rı­nız yok­sa baş­ka­la­rı­nın pa­za­rın­da ken­di oyu­nu­nu­zu oy­na­ya­maz­sı­nız. Ço­ğu za­man baş­ka­la­rı için se­pet­te­ki yu­mur­ta olur­su­nuz. Üs­te­lik iyi se­pet kom­şu­la­rı­nı­zı da siz se­çe­mez­si­niz. Gü­ney Af­ri­ka ve Ma­ca­ris­tan be­ni il­gi­len­dir­mi­yor di­ye­mez­si­niz. Kü­re­sel ser­ma­ye hız­la gi­den bir ara­ba gi­bi­dir. Se­pet­te­ki yu­mur­ta­la­rı kı­ran is


Paylaş Tavsiye Et