Kullanıcı Adı: Şifre    
   
  veya Üye olun | Şifremi unuttum
  Arama / Gelişmiş Arama  
   
Skip Navigation LinksArşiv (October 2006) > Türkiye Ekonomi > Ekonomi büyüyor, sanayi yerinde sayıyor!
Türkiye Ekonomi
Ekonomi büyüyor, sanayi yerinde sayıyor!
Gazi Kara
BU ya­zı, A Mil­li Bas­ket­bol ta­kı­mı­mı­zın grup maç­la­rın­da­ki ba­şa­rı­la­rı­nın üze­ri­ne Slo­ven­ya ga­li­bi­ye­ti­ni de ek­le­ye­rek çey­rek fi­nal bi­le­ti­ni al­ma­sın­dan son­ra ül­ke­ce çoş­ku için­de Ar­jan­tin ma­çı­nı bek­le­di­ği­miz gün­ler­de ka­le­me alın­dı. Yi­ne bu ya­zı­nın ka­le­me alın­dı­ğı ta­rih­ler­de, İs­tan­bul tüm dün­ya­da mil­yon­lar­ca tut­ku­nu ta­ra­fın­dan he­ye­can­la ta­kip edi­len For­mu­la 1 ya­rış­la­rı­na ikin­ci kez ev­sa­hip­li­ği yap­ma­nın he­ye­ca­nı­nı ya­şı­yor­du. Da­ha bir ay ön­ce­sin­de Red-Bull Air Ra­ce se­ri­si­nin 4. eta­bı­na ev sa­hip­li­ği ya­pa­rak göğ­sü­mü­zü ka­bar­tan İs­tan­bul... Kı­sa­ca­sı mil­let­çe ba­şa­rı­lı gün­ler­den geç­ti­ği­miz bir dö­nem­de ka­le­me alın­dı bu ya­zı. An­cak bu ya­zı­da di­le ge­ti­ri­le­cek me­se­le­ler, pek öy­le gö­ğüs ka­bar­tıp mil­lî du­yu­la­rı ha­re­ke­te ge­çi­re­cek cins­ten de­ğil. Baş­tan be­lir­te­lim.
Bi­lin­di­ği gi­bi, İs­tan­bul Sa­na­yi Oda­sı (İSO) her yıl Tür­ki­ye’nin ilk ve ikin­ci 500 bü­yük sa­na­yi şir­ke­ti­ni açık­lı­yor. İSO, Tem­muz ve Ağus­tos ay­la­rı içe­ri­sin­de 2005 yı­lı so­nuç­la­rı­nı da açık­la­dı; hem de bü­yük bir si­tem­le... Zi­ra eko­no­mi­nin %8,9 ora­nın­da bü­yü­dü­ğü 2004’te pek çok gös­ter­ge ba­kı­mın­dan ba­şa­rı­lı bir yıl ya­şa­yan 1000 bü­yük sa­na­yi şir­ke­ti­nin per­for­mans­la­rın­da, eko­no­mi­nin yi­ne %7,4 gi­bi yük­sek bir bü­yü­me ora­nı­nı ya­ka­la­dı­ğı 2005’te cid­di bir dü­şüş var­dı. İSO araş­tır­ma­sı­na gö­re, 2005 yı­lın­da 1000 bü­yük sa­na­yi şir­ke­ti­miz­de top­lam sa­tış­lar ve üre­tim­den sa­tış­lar çok kü­çük oran­da ar­tar­ken, ih­ra­cat ar­tı­şı top­lam ih­ra­cat ar­tı­şı­nın al­tın­da kal­dı; sa­tış kâr­lı­lı­ğı, eko­no­mik kâr­lı­lık, net kat­ma de­ğer ve üc­ret­li ça­lı­şan­la­rın sa­yı­sı bir ön­ce­ki yı­la gö­re azal­dı; kâr­lı­lık ve kay­nak ya­rat­mak­ta­ki sı­kın­tı de­rin­leş­ti.
Özel­lik­le de Tür­ki­ye sa­na­yi sek­tö­rün­de­ki kat­ma de­ğe­rin %55,2’si­ni oluş­tu­ran 1000 bü­yük sa­na­yi şir­ke­tin­de top­lam kat­ma de­ğer ar­tı­şı­nın %0,7 ora­nın­da kal­ma­sı tar­tış­ma ya­rat­tı. Tür­ki­ye İs­ta­tis­tik Ku­ru­mu (TÜ­İK) 2005’te Tür­ki­ye ge­ne­lin­de sa­na­yi sek­tö­rü kat­ma de­ğer ar­tı­şı­nı %6,5 ola­rak açık­la­mış­tı. Bu iki ve­ri­nin bir­bi­riy­le uyum­lu ola­bil­me­si için 1000 şir­ket dı­şın­da­ki kü­çük sa­na­yi iş­let­me­le­rin­de kat­ma de­ğer ar­tı­şı­nın as­tro­no­mik bir şe­kil­de %14’le­re ulaş­mış ol­ma­sı ge­re­ki­yor. Ve­ri­ler ara­sın­da­ki bu uyum­suz­luk ne­de­niy­le bü­yü­me ra­kam­la­rı­nın ger­çe­ği yan­sıt­ma­dı­ğı bi­le di­le ge­ti­ril­di.
As­lı­na ba­kı­lır­sa, bu alan­da ya­pı­la­cak hiç­bir tar­tış­ma, so­ru­nun çö­zü­mü­ne da­ir bi­ze bir ipu­cu sun­ma­ya­cak­tır. Sa­na­yi­ci ke­si­mi geç­ti­ği­miz yıl­da­ki ba­şa­rı­sız per­for­man­sın fa­tu­ra­sı­nı bü­yük öl­çü­de dev­le­te çı­kar­ma pe­şin­de. Özel­lik­le YTL’nin de­ğer­li ol­ma­sı ve yük­sek ver­gi­ler şi­kâ­yet­le­rin odak nok­ta­sın­da yer alı­yor. Ve­ri­ler­de­ki ga­ra­bet yü­zün­den TÜ­İK de to­pun ağ­zın­da. Her şe­yi dev­let­ten bek­le­me­dik­le­ri­ni, sa­na­yi­ci­ler ola­rak so­rum­lu­luk­la­rı­nın bi­lin­cin­de ol­duk­la­rı­nı di­le ge­ti­ren­ler de ol­du. Ör­ne­ğin Ta­nıl Kü­çük, İSO ola­rak, ve­rim­li­lik, ye­ni­lik­çi­lik, ta­sa­rım, mar­ka­laş­ma gi­bi kat­ma de­ğer ar­tır­ma­da önem­li im­kân­lar su­nan alan­lar­da, ya­pıl­ma­sı ge­re­ken­le­re dik­kat­le­ri çek­me­ye ça­lış­tık­la­rı­nı söy­le­di.
Tür­ki­ye sa­na­yi sek­tö­rü­nü di­ğer ül­ke­le­rin sa­na­yi sek­tör­le­riy­le kı­yas­la­dı­ğı­mız­da Kü­çük’e hak ver­me­mek el­de de­ğil. Ger­çek­ten de ve­rim­li­lik, ye­ni­lik­çi­lik, ta­sa­rım, mar­ka­laş­ma gi­bi alan­lar söz ko­nu­su ol­du­ğun­da, bu alan­la­ra dik­kat­le­rin çe­kil­me­sin­den öte pek bir şey ya­pıl­ma­mış. Ör­ne­ğin, OECD ül­ke­le­rin­de or­ta­la­ma ola­rak araş­tır­ma ve ge­liş­tir­me (Ar-Ge) fa­ali­yet­le­ri­nin %62’si sa­na­yi şir­ket­le­ri ta­ra­fın­dan fi­nan­se edi­lir­ken, bu oran Tür­ki­ye’de %41 se­vi­ye­sin­de bu­lu­nu­yor. Yi­ne OECD ül­ke­le­rin­de or­ta­la­ma ola­rak araş­tır­ma ge­liş­tir­me fa­ali­yet­le­ri­nin %68’i sa­na­yi şir­ket­le­rin­ce ya­pı­lı­yor, Tür­ki­ye’de ise sa­de­ce %28,7’si. Di­ğer bir çar­pı­cı ve­ri de özel sek­tör ta­ra­fın­dan is­tih­dam edi­len araş­tır­ma­cı­la­rın top­lam araş­tır­ma­cı sa­yı­sı­na ora­nı­nın Tür­ki­ye’de sa­de­ce %15,4 iken, Av­ru­pa Bir­li­ği’nde %48,6 ol­ma­sı.
Ar-Ge ve ye­ni­li­ğe ya­tı­rım yap­ma­yan sa­na­yi­miz kat­ma de­ğe­ri­ni ar­tı­ra­ma­dı­ğı gi­bi, Tür­ki­ye’nin or­ta ve ile­ri tek­no­lo­ji ürün­le­ri ko­nu­sun­da sü­rek­li dı­şa­rı­ya ba­ğım­lı kal­ma­sı­na da ne­den olu­yor. Tür­ki­ye en dü­şük tek­no­lo­ji ürün­le­ri dı­şın­da bü­tün sa­na­yi mal­la­rın­da net it­ha­lat­çı ko­nu­mun­da. İle­ri tek­no­lo­ji ürün­le­ri­nin ih­ra­ca­tı­mız için­de­ki ora­nı, son yıl­lar­da­ki hız­la ar­tı­şa rağ­men he­nüz sa­de­ce %6,5 se­vi­ye­sin­de. Or­ta-ile­ri tek­no­lo­ji ürün­le­ri­nin pa­yı ise %25. OECD ül­ke­le­rin­de bu iki oran sı­ra­sıy­la %24,8 ve %41,8 se­vi­ye­sin­de bu­lu­nu­yor.
1994-2005 yıl­la­rı ara­sın­da ilk 500 sa­na­yi şir­ke­ti­miz­den sa­de­ce ka­ğıt ürün­le­ri ve ba­sım alt da­lın­da fa­ali­yet gös­te­ren­ler sa­tış kâr­lı­lı­ğı oran­la­rı­nı ko­ru­ya­bil­miş­ler. Teks­til, plas­tik, oto­mo­tiv, elek­trik­li ma­ki­ne­ler, giy­si ve kon­fek­si­yon, kim­ya gi­bi sek­tör­ler­de ise, sa­tış kâr­lı­lı­ğı %60’ın üze­rin­de azal­mış. Sa­tış kâr­lı­lı­ğı­nın azal­dı­ğı sek­tör­le­rin OECD ül­ke­le­ri ara­sın­da en re­ka­bet­çi sek­tör­ler ol­ma­sı dik­kat çe­ki­yor. Ya­ni bi­zim sa­na­yi­miz re­ka­be­te pek ge­le­mi­yor. Ko­ru­ma du­var­la­rı­nın yı­kıl­dı­ğı 1980’ler­den bu ya­na hâ­lâ ken­di ayak­la­rı üze­rin­de dur­ma­yı öğ­re­ne­me­di.
Ni­ha­ye­tin­de dün­ya­nın, Av­ru­pa’nın ve hat­ta As­ya’nın en ba­şa­rı­lı, en bü­yük şir­ket­le­ri sı­ra­la­ma­la­rı­na bak­tı­ğı­mız­da Türk şir­ket­le­ri­ni gör­mek­te ba­ya­ğı zor­la­nı­yo­ruz. For­tu­ne der­gi­si­nin 500 bü­yük şir­ket sı­ra­la­ma­sı­na 2005 yı­lın­da Tür­ki­ye’den sa­de­ce Koç Hol­ding gi­re­bil­di; o da 358. sı­ra­dan. For­bes’in dün­ya­nın en bü­yük 2000 şir­ke­ti lis­te­sin­de ise Tür­ki­ye’den 12 şir­ket bu­lu­nu­yor. Bir kar­şı­laş­tır­ma yap­mak ge­re­kir­se, lis­te­de Gü­ney Ko­re’den 50, İs­pan­ya’dan 29, Gü­ney Af­ri­ka ve Bre­zil­ya’dan 19, Sin­ga­pur’dan 14 şir­ket var. Yi­ne bu şir­ket­ler ara­sın­dan se­çi­len “en ba­şa­rı­lı 400” ara­sın­da Tür­ki­ye’den sa­de­ce Turk­cell yer alı­yor.
Son yıl­lar­da Tür­ki­ye’de eko­no­mik ve si­ya­sî is­tik­ra­rın sağ­lan­ma­sı­nın ya­nı sı­ra, ya­pı­sal re­form­lar bağ­la­mın­da da önem­li adım­lar atıl­dı. Fi­nans ve ban­ka­cı­lık sek­tö­rü ile ser­ma­ye pi­ya­sa­la­rı­nın iş­le­yi­şi güç­len­di­ril­di, ya­tı­rım­la­rın önün­de­ki bü­rok­ra­tik en­gel­ler azal­tıl­dı, iş dün­ya­sı­nı il­gi­len­di­ren pek çok alan­da ya­sal dü­zen­le­me­le­re gi­dil­di. Bü­tün bu iyi­leş­tir­me­le­re rağ­men, şir­ket­le­ri­mi­zin ba­şa­rı­sız per­for­mans­la­rın­dan, tamamen kim­se­nin ini­si­ya­ti­fin­de bu­lun­ma­yan YTL’nin faz­la de­ğer­len­me­si­ni so­rum­lu tut­ma­ya de­vam et­me­le­ri, bir sü­re da­ha, çok fark­lı bir tab­lo gö­re­me­ye­ce­ği­mi­zin işa­ret­çi­si ola­rak yo­rum­la­na­bi­lir.
Pa­ra­mo­unt Pic­tu­res, MTV, Nic­ke­lo­de­on gi­bi med­ya şir­ket­le­ri­ni bün­ye­sin­de ba­rın­dı­ran Via­com’un sa­hi­bi ve bir yö­ne­tim dâ­hi­si olan Sum­ner Reds­to­ne’a gö­re, ba­şa­rı­sız­lık­lar önem­li de­ğil­dir: “Her in­san ve­ya or­ga­ni­zas­yon bel­li dö­nem­ler­de bu tür şey­ler ya­şar. Önem­li olan, fark ya­ra­tan, ba­şa­rı­sız­lık­lar kar­şı­sın­da na­sıl tep­ki ve­ril­di­ği­dir.” Sürç-i li­san et­tiy­sek af­fo­la…

Paylaş Tavsiye Et
Türkiye Ekonomi
DİĞER YAZILAR